Wat is er precies gebeurd met het VOC-schip Zuytdorp? Het is een mysterie waar na 300 jaar nog steeds geen sluitend antwoord op is. Maar maritiem archeologen van de Australische Flinders University hebben nu een aardig idee. 

De nabestaanden van de zeelui op het VOC-schip Zuytdorp hebben nooit geweten wat er met hun geliefden is gebeurd. Vergaan, waarschijnlijk. Maar waar? Pas in 1927 werden de resten van een wrak gevonden voor de westkust van Australië. In 1958 werd bevestigd dat het inderdaad om de Zuytdorp ging. 

Maar waarom trof het schip zo’n noodlottig eind? Was het een kwestie van foutieve navigatie en werden ze overvallen door de kustlijn? Of belandde het schip in een hevige storm?

Volgens de maritiem archeologen Ruud Stelten en Wendy van Duivenvoorde van Flinders University is er meer bewijs voor dat laatste scenario. Ze baseren hun conclusies op verschillende documenten in het Nationaal Archief in Den Haag. Hun bevindingen zijn gepubliceerd in Journal of Maritime Archaeology. 

De Zuytdorp verdwijnt

De Zuytdorp vertrok op 27 juli 1711 vanuit de haven van Vlissingen. Via Kaap de Goede Hoop zouden ze naar Batavia – het huidige Jakarta – varen. In maart 1712 kwamen ze aan in Zuid-Afrika. Het schip werd bevoorraad en vertrok op 22 april 1712 met een ander schip, de Kockengen, richting Batavia. 

Uit documenten in het Nationaal Archief blijkt dat de Zuytdorp een dag na vertrek voorlag op de Kockengen. Toch kwam dat schip na 73 dagen aan in Batavia, maar van de Zuytdorp ontbrak ieder spoor. Er werd ook niet naar gezocht. Waarschijnlijk omdat eerdere zoektochten naar vergane schepen allemaal op niets uitdraaiden. 

Kennis van de omgeving

Begin 1700 was kennis over de Australische kustlijn een stuk minder uitgebreid dan nu. Waar is het ondiep? Waar moet je oppassen voor scherpe rotsen? Zulke kennis was ontzettend waardevol, maar ook schaars. 

Het idee bestond dan ook dat de bemanning van de Zuytdorp simpelweg niet wist dat ze al in de buurt van land waren. Door gebrekkige navigatie kwam de klif opeens wel heel dichtbij. Stelten en Van Duivenvoorde wijzen dit idee van de hand. Volgens hen hadden de zeelui genoeg informatie om niet verrast te worden door de kustlijn van Australië.

Zo hadden VOC-kapiteins toestemming om hun schip langs de westkust van Australië te varen. Ze werden wel gewaarschuwd voor plekken met ondiep water en scherpe ondergronden. Daarnaast waren de kaarten van de VOC voor die tijd heel gedetailleerd. Ze waren handgemaakt en alleen beschikbaar voor leden van de VOC. 

Werd er tijdens een expeditie belangrijke informatie gevonden? Dan voegden kaartenmakers dit aan nieuwe kaarten toe. Het is aannemelijk dat de Zuytdorp zich bewust in het potentieel gevaarlijke gebied bevond en de kapitein wist waar hij aan begon. 

Scheepslog 

Een andere aanwijzing dat een storm de reden is van het zinken, is informatie uit diverse scheepsloggen. Hoewel de logs van de Zuytdorp en de Kockengen verloren zijn gegaan, waren die van andere schepen uit de regio wel beschikbaar. 

Op basis daarvan concluderen de onderzoekers dat het schip waarschijnlijk zo’n 49 dagen na vertrek vanuit Kaap de Goede Hoop aankwam in West-Australië, in de maand juni. In die maand verandert de wind het vaakst van richting en komt hij ’s middags voornamelijk vanuit het westen en zuidwesten. Schepen worden zo richting de kust geduwd.

Daarnaast waren er op de locatie van het wrak maar 7 ankers aanwezig, in plaats van de 9 die de VOC voorschreef. De maritiem archeologen vermoeden dat de bemanning er 2 overboord heeft gegooid tijdens een plotselinge storm, in een poging een crash met de kust te voorkomen.

De crash

Hoewel direct bewijs voor hun theorie ontbreekt, lijkt op basis van alle documenten een plotseling oprukkende storm het meest waarschijnlijke lot van de Zuytdorp. Volgens Stelten en Van Duivenvoorde is dit het eerste onderzoek waarin een poging wordt gedaan om de waarschijnlijkheid van twee scenario’s te testen. 

Bron: Journal of Maritime Archaeology

Beeld: Wikimedia Commons (ter illustratie, niet de Zuytdorp)

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!