Wanneer je ont- voor een woord plakt, krijg je vaak een tegenovergestelde betekenis: spannen wordt ontspannen, sluiten wordt ontsluiten, en ga zo maar door. Wat is de tegenstelling in ontbijten?
Het voorvoegsel is de moderne versie van anda-, dat al voorkwam in de voorouders van allerlei Europese talen. Het betekende zoiets als ‘tegen’, net als het Griekse voorvoegsel anti-, dat ook van anda- afstamt.
Lees ook:
- Wie zijn toch die Aagje en Joost uit de bijbehorende uitdrukkingen?
- Sch-elm, sch-obbejak, sch-avuit… Toeval?
Ontbijten of inbijten?
In de voorlopers van Germaanse talen bestond ook een ander voorvoegsel, in-, dat een begin aanduidde. Het Gotische woord inbrannjan betekende bijvoorbeeld ‘beginnen te branden’. In– en ont– lijken qua klank nogal op elkaar. Taalkundigen vermoeden dat mensen daarom op een gegeven moment het verschil niet meer kenden. Ze gingen ont– voortaan met beide betekenissen gebruiken, en in– verdween. Zo ontstond bijvoorbeeld het woord ontbranden.
De begin-betekenis van ont– zie je terug in ontbijten (beginnen met bijten, oftewel eten), maar ook in woorden als ontwaken en ontbloten. Leuk spelletje voor bij het ontbijt: bedenk nog meer woorden met ont-. Hebben ze de anti- of de begin-betekenis?
Deze vraag kon je vinden in KIJK 3/2024.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl. En in onze nieuwe special geven we antwoord op 172 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.
Tekst: Sterre Leufkens
Openingsbeeld: Getty Images