Plaatsen zijn vaak vernoemd naar een kenmerk van het landschap waarin ze zijn ontstaan. Ook onze hoofdstad. Zo kwam Amsterdam aan zijn naam.
Amsterdam is vernoemd naar de dam in de Amstel, die eind dertiende eeuw werd gebouwd. De naam van die rivier is dan weer een samenstelling van ‘ame’ en ‘stelle’. ‘Ame’ is een oud woord voor ‘water’. Je ziet het ook in andere geografische namen terug; denk maar aan Amersfoort en Ameland. ‘Stelle’ verwees naar een hoge en droge plek waar je veilig was voor overstromingen. Vrij vertaald naar hedendaags Nederlands heet Amsterdam dus ‘veilige-plek-bij-het-water-dam’.
Meer van KIJK Antwoordt:
Raadsel van de ‘r’
Dan blijft er nog wel een raadseltje over: hoe zijn we van ame-stelle-dam naar Amsterdam gekomen, oftewel: waar komt die ‘r’ vandaan? Hiervoor moeten we kijken naar de naamvallen die het Nederlands kende in de ontstaanstijd van onze hoofdstad. Vrouwelijke en meervoudige woorden kregen in de bezitsnaamval een -r aan het einde, of je gebruikte het lidwoord ‘der’ in plaats van het woordje ‘van’. Je ziet dat nog terug in ouderwetse termen als ‘Koninkrijk der Nederlanden’, ‘het beste liedje aller tijden’ én in allerlei plaatsnamen, zoals Wieringermeer (het meer van Wieringen) en Zuiderzee (de zee van het zuiden). De dam in de Amstel was op dezelfde manier de Amsterdam, zoals die in de Rotte de Rotterdam heette.
Amsterdam en Rotterdam mogen nog zulke tegenpolen zijn, ze delen hun ontstaansgeschiedenis aan het water, en daarmee ook de historie van hun naam.
Deze vraag kon je vinden in KIJK 3/2023.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl. En in onze gloednieuwe special geven we antwoord op 178 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.
Tekst: Sterre Leufkens
Beeld: Sepia Times/Getty Images