Volgens het woordenboek Van Dale betekent getto: woonwijk met veel mensen uit met name arme bevolkingsgroepen. Maar waar komt de term vandaan?
Dikke kans dat je bij het horen van het woord ‘getto’ denkt aan Amerikaanse achterbuurten. Misschien gaat Elvis Presleys hit In the Ghetto wel door je hoofd (“As the snow flies on a cold and gray Chicago mornin’ / A poor little baby child is born / In the ghetto – in the ghetto”). Maar dat lied komt uit 1969, en het woord is veel ouder dan dat.
Lees ook:
Een ghetto was een afgesloten wijk voor Joden
De term is afgeleid van het Italiaanse ghetto en sloeg oorspronkelijk op een afgesloten wijk voor Joden. Het oudst bekende getto dat ook daadwerkelijk zo werd genoemd, stamt uit 1516. In dat jaar werd een eiland in Venetië aangewezen voor Joden, die er afgescheiden moesten leven van de christenen in de stad.
Enkele decennia later, in 1562, werd een afgesloten wijk voor Joden in Rome in een pauselijk schrijven ghectus genoemd. Verder is er vooral veel onduidelijk over de oorspronkelijke betekenis van het woord. De auteurs van het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands (2003-2009) speculeren dat het woord te maken kan hebben met de metaalgieterijen die zich op het Venetiaanse Jodeneiland bevonden. Het Italiaanse werkwoord voor (metaal)gieten is immers gettare. “Het woord kan ook een verkorting zijn van borghetto, ‘gehucht, voorstadje’”, aldus de schrijvers.
Vanaf het begin een denigrerende betekenis
De Amerikaanse taalkundige en etymoloog Anatoly Liberman ziet nog een mogelijke herkomst: het Germaanse gata (‘straat’). Dat zou in Romaanse talen, zoals het Italiaans, zijn overgenomen om smalle straatjes of steegjes mee aan te duiden – en Joodse getto’s bevonden zich nu eenmaal vaak in oude, arme stadswijken met veel van zulke smalle steegjes. Liberman schreef hierover in 2009 in The Oxford Etymologist: “Ik vermoed dat het vanaf het begin een denigrerende betekenis had (‘arme, ellendige wijken’), de juiste plek voor de verbannen Venetiaanse Joden.”
Deze vraag staat in KIJK Geschiedenis 6/7. Deze extra dikke editie, met artikelen over onder andere de tulpenmanie, Alcatraz en een vergeten Brits nazi-eiland, kun je bestellen in onze webshop, of eenvoudig via de knop hieronder.
Beeld: BEIC/Wikimedia Commons