We vinden regelmatig oude botten, maar zachte weefsels zoals hersenen fossiliseren minder vaak. Wat is het oudste brein dat we gevonden hebben?

Binnen drie dagen na het overlijden van een dier begint het rottingsproces. Lichaamseigen enzymen breken de celmembranen af en bacteriën uit de maag en darmen gaan op strooptocht door het dierenlijf. Zachte weefsels als spieren en organen verdwijnen daardoor snel. De meeste fossielen die paleontologen opgraven, bestaan dan ook enkel nog uit botten.

Lees ook:

• ‘Hiermee begrijpen we straks de werking van het brein beter’
• Plantenfossiel blijkt eigenlijk een fossiel van een babyschildpad te zijn

Kolenmijn

Maar in uitzonderlijke gevallen wordt het kadaver niet blootgesteld aan de elementen en blijven die zachte weefsels verrassend goed geconserveerd. Zo ook hersenen. Het oudst bewaard gebleven brein, zo ontdekten onderzoekers van de Universiteit van Michigan in de VS onlangs, behoort toe aan een vis die maar liefst 319 miljoen jaar geleden op aarde – of nou ja, in het water op aarde – rondzwom. Coccocephalus wildi om precies te zijn, een vroege voorouder van de straalvinnige vissen. Deze vormen de grootste groep moderne gewervelde dieren. Het lichaam van de vis is na zijn dood waarschijnlijk snel bedolven onder sediment, waar weinig zuurstof in kon doordringen. Vandaar dat zijn brein nu nog in een ‘zo-goed-als-nieuw’-staat verkeert.

Overigens is het fossiel van de vis geen nieuwe ontdekking; het werd bijna een eeuw geleden in een kolenmijn opgegraven. Maar onderzoekers maakten onlangs pas voor het eerst een CT-scan van het organisme. Al snel viel daarbij een klodder in de schedel op die verdacht veel op een brein leek. En dat was het dus ook.

Deze vraag kon je vinden in KIJK 6-7/2023.

Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl. En in onze special geven we antwoord op 178 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.

Beeld: Jeremy Marble/University of Michigan