Tegenwoordig hoor je regelmatig zinnen als ‘Wat maken hun een lawaai!’ Gaat dat ooit Standaardnederlands worden?
Volgens de schoolboeken kun je het persoonlijk voornaamwoord hun op twee manieren gebruiken: als bezittelijk voornaamwoord (‘Dat zijn hun boeken’) en als meewerkend voorwerp (‘Ik geef hun een boek’). In geen van die gevallen is hun het onderwerp van de zin. Toch hoor je regelmatig zinnen als ‘Wat maken hun een lawaai!’ Op dit moment fronsen veel mensen daarbij hun wenkbrauwen nog, maar deze en andere verschijnselen kunnen na een tijdje toch Standaardnederlands worden.
Lees ook:
- Is het nou ‘de matras’ of ‘het matras’?
- Ont- betekent vaak ‘het tegenovergestelde’, maar wat is de tegenstelling in ‘ontbijten’
Mensen vermijden hun
In 2011 publiceerden Nijmeegse taalwetenschappers een artikel waarin ze betogen dat dat met hun gaat gebeuren. Ze wijzen erop dat hun als onderwerp een speciaal effect heeft. In de zin ‘Wat maken ze een lawaai!’ kan het gaan om kabaal makende mensen (buren, baby’s) of dingen (vliegtuigen, machines). Maar ‘Wat maken hun een lawaai!’ verwijst altijd naar mensen. Die specifiekere betekenis zou ervoor zorgen dat hun als onderwerp een blijvertje is.
Tien jaar later kwam een van de taalkundigen die aan het artikel hadden meegewerkt, Helen de Hoop, daarop terug. In een nieuw onderzoek liet ze zien dat mensen hun in al zijn functies sterk afkeuren, behalve als het een bezittelijk voornaamwoord is. Sprekers zeggen tegenwoordig zelfs liever ‘Ik geef hen een boek’, al is dat niet volgens de regels – alles om dat lelijke hun maar te vermijden. De Hoop vermoedt daarom dat hun alleen nog als bezittelijk woordje overleeft. Heeft er iemand een kristallen bol?
Deze vraag kon je vinden in KIJK 5/2024.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl. En in onze nieuwe special geven we antwoord op 172 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem hier! Of eenvoudig via de knop hieronder.
Tekst: Sterre Leufkens