Als bèta is wetenschapsjournalist Diederik Jekel vaak druk bezig met laten zien dat zijn tak van sport helemaal niet zo moeilijk is. Ondertussen moeten alfa’s als ethicus Annelien Bredenoord juist steeds bewijzen dat wat ze doen wél ingewikkeld is. Een duo-interview over blinde vlekken, samenwerking van verschillende disciplines en de perceptie van het publiek.

Wetenschapsjournalist en natuurkundige Diederik Jekel lijkt zich haast een beetje schuldig te voelen tegenover de alfawetenschappers, de onderzoekers die zich bezighouden met de producten van de menselijke geest. In zijn YouTube-video’s en in diverse televisieprogramma’s legt Jekel – zelf een bèta en dus iemand die zich bezighoudt met natuurwetten en wiskundige modellen – wetenschappelijke vraagstukken uit aan een algemeen publiek. “Ik wil laten zien hoe belangrijk de wetenschap is. Daarbij probeer ik om het interessante gedeelte te vinden, zonder de wiskunde. Vervolgens probeer ik te vertellen wat iets betekent voor de kijker. Maar op dat moment ben ik als bèta eigenlijk alfawetenschap aan het uitleggen. En daarmee kaap ik tijd en aandacht van alfa’s, die het al veel moeilijker hebben dan mensen zoals ik.”

Alfa, gamma, bèta

Jekel geeft een voorbeeld. Als hij in een video uitlegt dat ons wereldbeeld op een gegeven moment is veranderd en we niet langer de aarde, maar de zon zien als het centrum van alles, houdt het bèta-aspect zo’n beetje op bij het berekenen van de banen van de planeten. “Alle andere implicaties die je eraan op kunt hangen, zoals de manier waarop de kerk zich tegen dat beeld verzette, horen bij andere domeinen. En daar ga ik dan mee aan de haal.”

Volgens Jekel zijn de alfa- en gammawetenschappen (wetenschappen die zich bezighouden met maatschappij en gedrag, zoals sociologie, antropologie en rechten) al veel langer ondergeschoven kindjes. Niet alleen op het gebied van aandacht, maar ook wat betreft het vinden van onderzoeksfinanciering en de hoeveelheid kansen op een promotietraject. Toen hij zelf klaar was met zijn studie natuurkunde, kon hij kiezen uit drie mogelijke promotieplaatsen, waaronder de Universiteit Twente, maar uiteindelijk koos hij ervoor de media in te gaan. Zijn partner heeft als cultuurwetenschapper veel minder keuze. “Door haar zie ik in dat ik me als bèta in een enorm geprivilegieerde positie bevindt. Ik zie hoe er in de alfa- en gammawetenschap veel harder moet worden gestreden en hoe treurig weinig onderzoeksgeld er is voor fundamenteel onderzoek in die hoeken.”

Annelien Bredenoord, hoogleraar ethics of technologies, Rector Magnificus van de Erasmus Universiteit Rotterdam én Eerste Kamerlid, is het daar roerend mee eens. “Er is ergens een soort impliciete hiërarchie. Bèta wordt gezien als iets waar je voor doorgeleerd moet hebben. En alfa en gamma, daar weet iedereen wel wat van af en daar kan iedereen wel commentaar op hebben; dat is althans het beeld dat mensen hebben.”

Dit is het begin van het interview tussen Diederik Jekel en Annelien Bredenoord te vinden in KIJK 3/2022 waarvan Diederik Jekel gasthoofdredacteur is. De editie ligt in de schappen vanaf 17 februari tot en met 16 maart.

Meer informatie:

• Erasmus Magazine: ‘Ik wil dat er op de universiteit plek is voor allerlei types, niet alleen voor schapen met vijf poten’
• Erasmus Magazine: ‘Ik hoop als rector ook jonge wetenschappers een hart onder de riem te steken’
• Het Parool: Hoogleraar: ‘Scheiding alfa, bèta en gamma is vaak onzin’
• ScienceGuide: Bèta is ook maar gewoon een van de wetenschappen

Tekst: Nick Kivits

Beeld:

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!