Hulpverleners die nachtdiensten draaien met volle maan, hebben het zwaar. Mensen gaan zich maf gedragen, krijgen meer ongelukken en plegen meer misdaden. Klopt hier iets van? Ronald Veldhuizen zocht het uit.

Je zou het niet verwachten. Nuchtere hulpverleners die in crisissituaties het hoofd koel moeten houden, zoals artsen en agenten, leven soms met een nogal middeleeuws bijgeloof. Namelijk dat de pleuris uitbreekt wanneer het volle maan is. Liever draaien ze tijdens zulke nachten geen dienst of zijn ze juist extra alert, want onder invloed van de volle maan zouden mensen zich maffer gedragen, krijgen ze meer ongelukken en plegen ze meer misdaden. Daar heb je als hulpverlener je handen vol aan.

Maaneffect

Op zich is het niet merkwaardig dat mensen uitgerekend dít folkloresprookje ergens wel accepteren, terwijl ze vertelsels over trollen, eenhoorns en elfjes ronduit afwijzen. De maan-maakt-gek-mythe is er namelijk een die na de middeleeuwen zichtbaar steun vanuit wetenschappelijke hoek heeft gehad. Er is zelfs een officiële term voor: maaneffect.

Het was de sociaalwetenschapper Salvatore Garzino die misschien wel het meest fervent bewijs op bewijs stapelde voor het maaneffect. Hij turfde ongelukken en criminaliteit op nachten met en zonder volle maan, en wist gedurende de jaren zeventig vaak een verband aan te wijzen. Maar toen andere onderzoekers eens uitgebreider en gerichter gingen kijken, door bijvoorbeeld de weekendnachten uit te sluiten – want die zijn altijd drukker qua ongevallen – ontdekten ze dat Garzino ernaast zat.

Tussen de oren

In onderzoekspublicaties met titels als ‘Veel drukte om de maan’ en ‘Maan-effect-onderzoek: genoeg is genoeg’ fileerden de sceptici vakkundig zijn claim. Vergelijk je eerlijk álle waarnemingen, dan blijkt de maan niets met ongevallencijfers te maken te hebben.

Dat sommige hulpverleners zélf denken van wel, komt waarschijnlijk doordat ze het vooroordeel over de maan al hebben en dat op sommige nachten bevestigd zien, terwijl ze drukke nachten met saaiere maanstanden vergeten.

Tsja. En hóé zou de maan überhaupt wilde instincten bij ons losmaken? Het vaakst hoor je dat het de zwaartekracht van de maan zou zijn die aan onze hersenen ‘trekt’, zoals hij ook het water in de oceanen doet bewegen met het getij. Dat is heel vergezocht, want een mug op je wang oefent meer zwaartekracht uit op je hersenen dan de maan; bovendien zit er te weinig water in ons hoofd om zoals het getij heen en weer te klotsen. Nee, als er al een maaneffect bestaat, zit het gewoon tussen de oren.

Deze column verscheen eerder in KIJK 11/2018.

Heb jij de KIJK 50 jaar-special al met daarin de spannendste, opmerkelijkste en grappigste verhalen uit de lange geschiedenis van het blad? Zo niet, dan kun je hem nu in onze webshop bestellen!