Ruiken, zien, voelen, proeven en horen. Dit zijn de enige vijf zintuigen die we hebben, zo is ons geleerd. Maar volgens Ronald Veldhuizen (en neurowetenschappers) is dit een mythe. Er zijn er veel meer!

Van mijn zintuigen lijkt er altijd eentje winterslaap te houden totdat het voorjaar aanbreekt. Pas wanneer de warme lucht zich vult met allerlei geuren – die van een verse regenbui bijvoorbeeld, heerlijk – kan ik weer ruiken. Zit ik weer op een totaal van vijf.

Het negende zintuig

Netjes. Vijf zintuigen, precies volgens het boekje. We leren dan ook op de basisschool dat je de wereld alleen maar kunt ruiken, zien, voelen, proeven en horen. En daarmee is de kous af. Een zesde zintuig lijkt ondenkbaar, want zodra iemand het daarover heeft, klinkt dat meteen heel geheimzinnig, alsof hij of zij spoken kan zien.

Toch zijn er veel meer zintuigen, zeggen neurowetenschappers. Warmte en kou kun je óók voelen. De huid heeft voor die twee zelfs aparte sensors ingebouwd. Voor pijn geldt hetzelfde. En balans is nog zo’n extra zintuig. Verdomd handig ook, anders zouden we bij de eerste de beste helling acuut omkukelen. Er is zelfs een zintuig, verwant aan tast, waarmee we bepalen waar onze lichaamsdelen ten opzichte van elkaar zitten. Daardoor kunnen mensen met de ogen dicht probleemloos hun neus aanraken. Zo zit je al op negen.

Nummertje

Hoeveel zintuigen er precies zijn, valt volgens filosoof Fiona Macpherson niet eens met zekerheid te zeggen. Zo bestaan er aparte zenuwcellen om jeuk te voelen, maar volgens sommige onderzoekers is dat eigenlijk een variatie op pijn. Een eindeloze discussie natuurlijk, want het is maar hoe je het bekijkt. Echt iets voor filosofen.

Punt is dat zo’n lijstje als De Vijf Zintuigen heel definitief klinkt. Makkelijk te onthouden, dat zeker, maar daarom ook des te moeilijker om los te laten. Genummerde lijstjes, daar zijn mensen dol op. Niet voor niets wemelt het ervan in de Bijbel: denk maar aan de Tien Geboden en de Zeven Plagen – alsof er geen andere geboden of plagen denkbaar zijn. Wild ideetje: misschien spreken genummerde lijstjes direct ons gevoel voor getallen aan en zijn ze daarom zo aantrekkelijk. Alsof we er een speciaal zintuig voor hebben.

Deze column verscheen eerder in KIJK 5/2018.

Meer van Ronald Veldhuizen:

• ‘Suiker maakt kinderen hyper? Klopt geen barst van’
• ‘Deze generatie zou de meest narcistische ooit zijn’

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!