Honderdduizenden jaren lang werd de aarde bevolkt door jager-verzamelaars. Totdat de mensheid de landbouw uitvond – en alles veranderde. Dat verhaal valt te lezen in tal van vuistdikke bestsellers. Maar, zo zegt archeoloog David Wengrow, er klopt helemaal niets van.

‘Dit moet je lezen!’ Ergens aan het begin van mijn stage bij KIJK, inmiddels twintig jaar geleden, stopte toenmalig hoofdredacteur Monique Punter me enthousiast het boek Zwaarden, paarden en ziektekiemen toe. Hierin legt de Amerikaanse geograaf Jared Diamond uit hoe het kon dat Europa en het Midden-Oosten de bakermat van de beschaving werden, terwijl de rest van de wereld daar millennia lang bij achterbleef. Ik vond het een echte eyeopener, die me bovendien enthousiast maakte voor andere boeken die een dappere poging deden het hele verloop van de menselijke geschiedenis te verklaren.

Heel ander beeld

Aan zulke big-history-boeken hield ik er een overzichtelijk en in mijn beleving best logisch beeld van het verleden aan over. Eerst was de wereld bevolkt door groepjes jager-verzamelaars, die met een boel pijn en moeite hun eten bij elkaar scharrelden. Toen werd, zo’n 11.000 jaar geleden, in het Midden-Oosten de landbouw uitgevonden. Die verspreidde zich vervolgens in rap tempo over de wereld. En daardoor veranderde alles. Door akkers te beplanten en vee te houden, konden boeren niet alleen zichzelf, maar ook anderen van voedsel voorzien. Dat gaf die anderen de gelegenheid zich toe te leggen op wetenschap, kunst, de baas spelen, oorlog voeren, you name it. De beschaving, maar ook de ongelijkheid in onze huidige maatschappij en allerlei andere ellende danken we dus aan de landbouw.

Probleem is alleen: dat verhaal klopt niet, zegt de Britse archeoloog David Wengrow. Samen met de in 2020 overleden Amerikaanse antropoloog David Graeber schreef hij het vuistdikke The Dawn of Everything, en dat boek schetst een heel ander beeld van de afgelopen paar honderdduizend jaar. Eind maart verscheen de Nederlandse vertaling, Het begin van alles, ter gelegenheid waarvan Wengrow Nederland bezocht. Een mooi moment om hem een en ander recht te laten zetten.

Dit is het begin van het interview met Raymond Poot te vinden in KIJK 9/2022. Deze editie ligt in de winkels vanaf 18 augustus tot en met 14 september.

Meer informatie:

• YouTube: A New Understanding of Human History and the Roots of Inequality | David Wengrow | TED
• The Guardian: ‘I’m certainly open to criticism’: David Wengrow and the trouble with rewriting human history

Beeld: Roger Cremers

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!