De hoeveelheid onaangetaste natuurgebieden wereldwijd loopt zo snel terug, dat onderzoekers vinden dat maatregelen er nu echt moeten komen.  

Voor menig mens, de natuurliefhebber voorop, is het tegenkomen van een ongerept stukje natuur prachtig. Helaas zijn dat soort plekjes steeds moeilijker te vinden. Écht moeilijk, want zelfs stukken natuur die onaangetast lijken, hebben te kampen met invloeden van de mens.

Een grauw beeld, schetsen onderzoekers in Nature. Begin vorige eeuw was zo’n 85 procent van de natuur onverstoord, nu, 100 jaar later, is dat nog maar 13 tot 23 procent. Meer dan 77 procent van het land en 87 procent van de oceanen zou volgens de onderzoekers direct door menselijke invloeden zijn aangetast. Dat is te veel, schrijven ze in het artikel, en maatregelen zijn zeer dringend nodig.

Lees ook: Geen onaangetaste plekken meer op aarde?

Echte wildernis

“Grote gebieden waar de mens nog nagenoeg geen effect op heeft gehad”, legt bioloog Gerard Oostermeijer (Universiteit Amsterdam) uit; dat is échte wildernis. Voor land houdt dat onder andere in dat er geen bouw, landbouw, onnatuurlijk licht, wegen, spoorlijnen, et cetera zijn. In water draait het vooral om bevissing, scheepsverkeer en vervuiling. Dát zijn de voornaamste redenen dat ongerepte natuur terugloopt.

“De oorzaken zijn vergelijkbaar met die van het verdwijnen van planten en dieren: het gebruik van natuurgebieden voor onder andere jacht, mijnbouw of landbouw”, vertelt bioloog en ecoloog Merel Soons (Universiteit Utrecht). “Helaas zijn veel vormen hiervan momenteel niet efficiënt en niet gecontroleerd. Daarmee zijn ze niet duurzaam, waardoor snel nieuwe gebieden aangeboord worden en wildernis in rap tempo verdwijnt.”

De onderzoekers halen verschillende studies aan om hun claims te ondersteunen, waaronder een uit 2016 waar de ‘laatste wildernis’ op land in kaart gebracht werd, en een van dit jaar, die hetzelfde deed voor oceaansystemen. Daaruit bleek onder andere dat 70 procent van alle overgebleven wildernis (Antarctica en internationale wateren niet meegerekend) is verdeeld over slechts vijf landen: Rusland, Canada, Australië, Verenigde Staten en Brazilië.

Natuurbuffers

Deze onaangetaste wildernisgebieden zijn voor mensen van levensbelang, meent Soons. “Ze reguleren het klimaat en leveren schone lucht en drinkwater.” Ze is het dan ook eens met de auteurs: “Ze roepen terecht op om de overgebleven wildernis intact te laten en te beschermen, zodat die haar ‘bijdrage’ aan het leven op onze planeet ook in de toekomst kan blijven vervullen”, vertelt ze.

Eigenlijk komen ze allemaal neer op het feit dat een gezond ecosysteem simpelweg ‘beter werkt’. “Het zelf herstellend vermogen van ongestoorde, natuurlijke ecosystemen is veel groter dan van verstoorde systemen”, noemt Oostermeijer als voorbeeld. Een gezond koraalrif kan tegen een stootje, maar dat is anders voor een rif dat al een opdonder heeft gehad.

Ook ‘slurpt’ onaangetaste natuur veel meer broeikasgassen op, biedt het betere bescherming tegen natuurgeweld zoals tsunami’s, bevat het ontzettend veel soorten, en de lijst gaat door. “In deze gebieden kunnen alle natuurlijke processen nog ongestoord plaatsvinden. Daarom zijn ze ook essentieel om die kennis weer te kunnen gebruiken als referentie voor het herstel van reeds gedegradeerde natuur.”

Protocol

De auteurs claimen vooral dat het internationale policies moeten zijn die het tij keren. Marijke van Kuijk (Universiteit van Utrecht) zet daar een kanttekening bij. “Globaal beleid is lang niet altijd effectief, omdat het realiteit en diversiteit van lokale situaties niet per se omvat”, legt ze uit. “Deze maatregelen opstellen is één ding, maar ze effectief implementeren is iets anders. Het ene stukje wildernis is het andere niet, en dus ook de oplossing zal telkens anders zijn.”

Volgens Soons liggen oplossingen vooral in duurzaam gebruik van bestaande landschappen. “Hierdoor is het mogelijk om ook grote gebieden op aarde níét te gebruiken en te behouden als wildernis”. Dat er iets moet gebeuren, daar lijken Oostermeijer, Soons en van Kuijk het duidelijk over eens te zijn. “En íedereen kan zijn steentje bijdragen”, benadrukt Soons.

Bronnen: Nature, EurekAlert!

Beeld: Gregoire Dubois, University of Queensland

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!