Uit opgravingen in een neolithische nederzetting in Turkije blijkt dat mensen er bijzondere begrafenisrituelen op nahielden. Zo verfden ze de botten van doden.

Een nieuw archeologisch onderzoek in Çatalhöyük, de grootste nederzetting uit de steentijd tot nu toe, maakt duidelijk wat voor bijzondere begrafenistradities de prehistorische stadsbewoners er op na hielden. Een internationaal team wetenschappers wilde weten welke rol kleurstoffen speelden in deze uitzonderlijke samenleving. Met de eerste gezamenlijke studie van verschillende datasets op de locatie denken ze daarachter te zijn gekomen. De archeologen publiceerden hun onderzoek over de speciale rituelen in Scientific Reports.

Lees ook:

• Mayastad kent geen geheimen voor LIDAR
• Botten geven hun geheimen prijs
• ‘Dit volk stierf bijna volledig uit door Salmonella’

13 hectare

Çatalhöyük ligt in het zuiden van Centraal-Anatolië, een regio in Turkije. De bijzondere stad werd rond het jaar 7100 voor Christus gesticht en telde tot wel 8000 inwoners. “Çatalhöyük is het powerhouse van de moderne archeologie,” vertelt Bleda Düring, Archeoloog van het Nabije Oosten, die zelf in de boeiende plaats is geweest. Hij vindt de studie erg interessant.

Met een oppervlakte van 13 hectare was de plaats groot voor zijn tijd, maar niet vergelijkbaar met het formaat van huidige steden. Zo is Amsterdam bijvoorbeeld meer dan 21.000 hectare groot. Het plaatsje bestond voornamelijk uit huizen van lemen bakstenen die dicht tegen elkaar aan stonden. Straten of pleinen waren er niet; de stad was bijna één groot stenen blok. Als je een huis binnen wilde komen, moest je via het dak naar binnen klimmen.

Als een van de stadsbewoners stierf, werd hij niet naar een begraafplaats gebracht, maar binnenshuis begraven. Maar dat gebeurde niet altijd meteen na de dood, denkt Düring. “Er zijn aanwijzingen dat sommige lichamen eerst buiten ‘gedroogd’ zijn voordat ze begraven werden. Bij mensen die buiten hebben gelegen na de dood is de botstructuur anders doordat ze aangetast zijn door bacteriën uit de buik.” Volwassenen werden volgens de onderzoekers meestal in een gebogen positie onder platforms in de centrale kamer begraven. Op die platforms sliepen vaak mensen, wetende dat er 10 centimeter onder hun hoofd tientallen doden lagen.

Verf

Uit het nieuwe onderzoek blijkt dat zo’n 6 procent van de begraven mensen een soort ‘verf’ op hun skelet hadden, vaak op de schedel. Het goedje was meestal gemaakt van rode oker. “Het is jammer dat de auteurs niet veel schrijven over hoe dat goedje eigenlijk op de botten terechtkwam,” zegt Düring. “Ze hebben het over een lijk dat een gekleurde hoofdband om zou hebben gehad, waardoor de kleur op de schedel terecht zou komen, maar dat verklaart niet dat sommige mensen kleuren hadden op bijvoorbeeld hun ribben.”

Niet alleen mensen werden gevonden met de ‘verf’. Ook de kommen of manden waar ze soms mee begraven werden hadden in 11 procent van de gevallen een speciale tint, ontdekte het team. “Mensen hadden ook vaak bijvoorbeeld kettingen of dolken in hun graf liggen,” vertelt Düring. “Het zou kunnen dat ze deze voorwerpen zelf veel gebruikten, maar misschien deed iemand op de begrafenis wel zijn of haar eigen ketting af om hem bij de overleden persoon om te doen.”

Muurschilderingen

Muurschilderingen waren waarschijnlijk ook onderdeel van het begrafenisritueel, ontdekten de archeologen. Ze kwamen daar achter toen ze een verband opmerkten tussen de hoeveelheid skeletten in een huis en de hoeveelheid lagen verf op de muur. De onderzoekers wisten hoeveel verflagen een muur had, door monsters van de muren te laten onderzoeken in een laboratorium. Dat de muren zo lang ongerept zijn gebleven, is erg bijzonder. Maar ze kunnen na die paar duizend jaar waarschijnlijk wel weer eens een kwastje gebruiken.

Bronnen: Scientific Reports, Science Alert

Beeld: J. Quinlan, Scientific Reports

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!