Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Analyse van meer dan 1200 Engelstalige schoolboeken uit 34 landen toont een aanhoudend patroon van stereotiepe genderrollen en ondervertegenwoordiging van vrouwelijke personages.
Scholieren krijgen heel wat leesvoer voor hun kiezen. Deze boeken helpen hen niet alleen om belangrijke lesstof in hun hoofd te krijgen. Ze spelen ook een belangrijke rol in het vormen van normen en een eigen identiteit, aldus econoom en onderzoeker Lee Crawfurd en zijn collega’s aan het Britse Center for Global Development.
Het team heeft onlangs onderzocht hoe gendernormen worden weergegeven in schoolboeken over de hele wereld. De wetenschappers concluderen uit hun studie dat er een stuk minder vrouwelijke personages in de werken voorkomen, en dat de manier waarop de vrouwen worden neergezet nogal conservatief is.
Lees ook:
- Internationale Vrouwendag: acht vrouwelijke uitvinders
- Vrouwen zijn slechter in navigeren en kaartlezen: mythe of waarheid?
Vergelijking landen
Crawfurd en zijn collega’s gebruikten een grote verzameling boeken voor hun analyse: 1255 openbaar beschikbare Engelstalige leerboeken uit 34 verschillende landen, verkregen tussen 2020 en 2022. De werken varieerden in vakken en schoolniveaus, van de basisschool tot en met de middelbare school.
Ze bekeken hoe vaak gendergerelateerde zelfstandige naamwoorden en voornaamwoorden – zoals tante, oom, zij, hij, vrouw, en man – in de teksten voorkwamen. Én onderzochten met welke termen deze woorden werden geassocieerd. De wetenschappers letten hierbij vooral op termen die betrekking hebben op prestaties, uiterlijk, familie, thuis en werk. Bijvoorbeeld: machtig, prachtig, huishouden en directeur.
Tot slot legden Crawfurd en zijn team de Engelstalige schoolboeken van verschillende landen naast elkaar ter vergelijking.
Getrouwd versus machtig
De onderzoekers vonden meer dan twee keer zoveel mannelijke zelfstandige naamwoorden en voornaamwoorden (178.142) dan vrouwelijke (82.113). Dit verrast hoogleraar Media en maatschappij aan de Erasmus School of History, Culture and Communication Marc Verboord niet. “We weten dat schoolboeken tamelijk conservatief zijn wat betreft genderrepresentatie.”
De landen met de minste vrouwelijke woorden bleken Afghanistan, Pakistan, Sri Lanka en Zuid-Soedan; minder dan 1 op de 3 gendergerelateerde woorden waren vrouwelijk. “De relatie met culturele waarden in de samenleving speelt een rol”, legt Verboord uit. “Enerzijds wordt er vaak eerder gestreefd naar een afspiegeling van hoe de samenleving eruitziet dan hoe deze eruit zou moeten of kunnen zien. Anderzijds wordt er in landen met meer progressieve genderwaarden vaak toch nog voortgeborduurd op boeken die er al zijn.”
De termen die het vaaks voorkwamen om uitsluitend vrouwelijke en niet mannelijke personages te beschrijven, waren ‘getrouwd’, ‘mooi’, ‘oud’ en ‘stil’. Bij de mannen was dit ‘machtig’, ‘rijk’, ‘wijs’, ‘zeker’ en ‘niet in staat’. Werkwoorden die alleen voor vrouwen werd gebruikt: ‘bakken’, ‘koken’ en ‘zingen’. Bij mannen: ‘heersen’, ‘leiden’, ‘ondertekenen’ en ‘bevelen’. Bijna alle woorden die verband hielden met prestaties en werk vertoonden een sterkere associatie met mannelijke personages, terwijl de woorden die te maken hadden met uiterlijk en huishouden sterker werden geassocieerd met vrouwelijke personages.
Horizon verbreden
De auteurs merken op dat er verschillende beperkingen zijn aan hun onderzoek. Zo kon de tool waarmee ze de data onder de loep namen geen niet-tekstuele elementen (zoals afbeeldingen) beoordelen en had hij soms moeite met het correct analyseren van namen. Verder is de studie beperkt tot Engelstalige literatuur.
Maar dan nog, zeggen de wetenschappers: “Onze bevindingen onthullen een verontrustende realiteit: schoolboeken houden verouderde genderstereotypen in stand. Scholen zouden juist de horizon van kinderen moeten verbreden in plaats van hun potentieel te beperken. Het is van cruciaal belang dat beleidsmakers en onderwijzers deze ongelijkheden aanpakken.”
Beeld: Jessica Ruscello/Unsplash/CC0