Columnist en bioloog Ronald Veldhuizen over hoe bang mensen zijn voor alles wat maar met elektromagnetische straling te maken heeft – en hoe die angst tot echte klachten kan leiden.

Alles klopte aan het laatste huis dat mijn ouders kochten: de ruime tuin, het uitzicht op de groene weilanden, zelfs het moderne keukenblok. Alleen die hoogspanningsmasten, daar was mijn vader niet gerust op. Want misschien veroorzaakt de straling die daarvan afkwam wel vreselijk enge ziektes of zo. Onheilspellend was ook dat de masten de godganse dag een spookachtig geluid stonden te neuriën.

Het wemelt in Nederland van de serieus ongeruste mensen die protesteren tegen alles wat met elektromagnetische straling te maken heeft: mobiele telefoons, magnetrons, televisies, Wi-Fi en natuurlijk hoogspanningsmasten. Ik interviewde eens iemand die zei dat ie letterlijk misselijk werd van de straling. Hij was daarom verhuisd naar een kelderappartement zonder ramen, waar hij de muren met aluminiumfolie had beplakt. Alles om aan de straling te ontvluchten. Een aluhoedje had hij trouwens niet; dat viel me dan weer een beetje tegen.

Overgeven van Wi-Fi

Tja: veroorzaakt elektromagnetische straling echt allerlei kwalen? Het leek nog te kloppen ook, toen zelfs de Wereldgezondheidsorganisatie in 2011 aangaf het probleem serieus te nemen.

Maar toen vroegen onderzoekers mensen die zeiden dat straling ze ziek maakt om zich aan te melden voor proeven. Dat deden ze. En jawel: ging de Wi-Fi in de kamer aan, dan werden de proefpersonen serieus onwel. Overgeven, zweten, hoofdpijn, you name it. Wi-Fi uit, niets aan de hand. Nu komt de punchline: er was nooit Wi-Fi en de ruimte was afgesloten voor straling. Deze mensen zijn blijkbaar zó bang voor straling, dat ze zichzelf onwel denken.

Nocebo-effect

Een extreme vorm van ingebeelde ziekte dus. Dat staat ook wel bekend als het nocebo-effect, de minder jolige tegenhanger van het bekendere placebo-effect. Logisch dat het daaraan ligt, want de laagfrequente elektromagnetische straling in kwestie warmt natuurkundig gezien hooguit je huid een beetje op. Echte ziekteverbanden tussen dit soort straling en bijvoorbeeld kanker zijn dan ook nooit gevonden.

En mijn ouders? Die zijn verhuisd naar Spanje. Niet om de straling te ontvluchten, maar vanwege het miserabele Hollandse weer.

Deze column verscheen eerder in KIJK 6/2016. Deze editie is nog online te bestellen.

Beeld: Iris Planting