Dit weekend was er goed nieuws: een werkend vaccin tegen ebola. KIJK zet alle informatie op een rij.
Ebola this is Enough is de titel van het grote klinische onderzoek onder leiding van Marie Paule Kieny en John-Arne Rottingen. Samen met een groot team onderzochten zij in Guinea de werkzaamheid en de veiligheid van het ebolavaccin VSV-ZEBOV. De eerste resultaten zijn erg positief: het vaccin lijkt zelfs 100 procent bescherming te bieden.
Hoe werkt het vaccin precies?
Het VSV-ZEBOV vaccin bevat geen ebolavirus, maar het VSV-virus. Uit dit virus is een stukje DNA gehaald; dat is vervangen door een stukje DNA van het ebolavirus. Daardoor maakt het VS- virus de eiwitten die aan de buitenkant van het ebolavirus zitten.
Na de inenting maakt het menselijke lichaam afweerstoffen tegen de eiwitten van het ebolavirus. Mocht iemand daarna in aanraking komen met het ebolavirus, dan herkent zijn of haar lichaam meteen de eiwitten aan de buitenkant van het virus. Doordat de afweerstoffen al klaar staan, kan het lichaam direct afrekenen met ebola. Het vaccin voorkomt zo dat mensen ziek worden van een aanraking met het dodelijke virus.
Hoe zit het onderzoek in elkaar?
De onderzoekers hebben gekozen voor een zogenoemde ringvaccinatie. Dit betekent dat de mensen die in direct contact zijn geweest met iemand die is besmet met ebola worden gevaccineerd. Op deze manier ontstaat er een beschermende ring van gevaccineerde mensen om elk persoon met ebola heen.
Omdat het vaccin nog wordt onderzocht, moesten mensen toestemming geven voordat de onderzoekers ze mochten inenten. Na deze toestemming werden de mensen verdeeld in twee groepen. De ene groep kreeg direct een prik, de andere pas na 21 dagen. Hierdoor functioneerde de groep die later pas een vaccinatie kreeg als een controlegroep. Op deze manier konden de onderzoekers testen of het vaccin echt voor bescherming zorgde.
Wat zijn de resultaten tot nu toe?
In totaal zijn er bijna 4400 mensen gevaccineerd tijdens het onderzoek, waarvan 2014 mensen direct en 2380 na 21 dagen. De 100-procent-bescherming die in elk nieuwsbericht wordt gemeld, vindt pas plaats vanaf 10 dagen na inenting. In de eerste dagen na de inenting zijn in de eerste groep nog negen mensen ziek geworden; in de tweede groep zestien.
De onderzoekers keken niet alleen of de mensen die waren gevaccineerd ziek werden. Ze hielden ook de mensen in de gaten die een stapje verder van de patiënt waren verwijderd (die hadden dus contact met de mensen die direct contact hadden met iemand met ebola). Op deze manier wilden ze kijken of ringvaccinatie een gemeenschap kan beschermen. Voor deze mensen bleek het vaccin voor 76 procent effectief te zijn.
Wie kan er een vaccinatie krijgen?
Tijdens het eerste gedeelte van het onderzoek kon iedereen die in contact was geweest met een ebolapatiënt in Guinea en die ouder was dan 18 jaar een vaccinatie krijgen. Wel waren vrouwen uitgesloten die borstvoeding gaven of zwanger waren. Daarnaast konden mensen die al ziek waren niet deelnemen aan het onderzoek.
Door de zeer positieve resultaten van het onderzoek is besloten dat mensen alleen nog maar direct worden gevaccineerd. De Wereldgezondheidsorganisatie vindt het onethisch om mensen 21 dagen te laten wachten op hun vaccinatie, nu blijkt dat die zo goed werkt. “Gezien de goede veiligheid van het vaccin gaan we nu ook jongeren en kinderen vaccineren”, mailt hoogleraar Rottingen. “Pas wanneer we nóg meer zekerheid hebben over de veiligheid, kunnen we zwangere vrouwen inenten.”
Het is belangrijk om te weten dat het vaccin alleen nog als onderdeel van dit onderzoek aan mensen kan worden gegeven. De onderzoekers moeten eerst nog meer informatie verzamelen, voordat het op grote schaal wordt geproduceerd. “Het zal zeker nog drie tot vier maanden duren voordat er toestemming komt om het vaccin op de markt te mogen brengen”, schrijft Rottingen.
Wat weten de onderzoekers nog niet?
De onderzoeken moeten eerst nog meer informatie verzamelen over de werkzaamheid. Dit betekent dat ze vragen moeten beantwoorden zoals: hoe lang duurt voor dat het vaccin bescherming biedt? En hoe lang beklijft die bescherming vervolgens?
Daarnaast loopt het onderzoek naar eventuele bijwerkingen nog steeds. Ook hopen de onderzoekers nog meer te weten komen over hoe effectief ringvaccinatie precies is en hoe goed deze methode een hele gemeenschap beschermt.
Meer weten over ebola? Lees over de geschiedenis van de ziekte, hoe het virus te werk gaat, welke versies er zijn en hoe het tot een mazelenuitbraak kan leiden.
Bronnen: The Lancet, The Lancet via AlphaGalileo, University of Bern via AlphaGalileo
Beeld: NIAID/CC BY 2.0