Toen een Joodse jongen op 7 november 1938 een aanslag op een Duitse diplomaat pleegde, loste hij onbedoeld het startschot voor de Kristallnacht, en daarmee feitelijk ook voor de Holocaust. Maar later wist diezelfde jongeman het de propagandamachine van de nazi’s nog behoorlijk lastig te maken.

Op 3 november 1938 ontving de 17- jarige, illegaal in Parijs verblijvende Jood Herschel Grynszpan een alarmerend bericht. Het kwam van zijn zus Bertha, die samen met hun ouders en nog 12.000 andere Joden gedeporteerd was naar de Poolse grens. Vervolgens waren ze Duitsland uitgezet. Maar omdat Polen hen niet wilde op nemen, bivakkeerden ze al dagen op de koude, stenen stationsvloer van het grensplaatsje Zbaszyn. Bertha smeekte haar broer om wat geld of kleding te sturen.

>>>Lees ook: 1945 van maand tot maand<<<

In de dagen daarna las Grynszpan alle internationale kranten voor nieuws over de verdreven groep Joden. In de artikelen werd een indringend beeld geschetst van wanhopige mensen, ontheemd, hongerig en angstig.

Zeker vijf zouden er al zelfmoord hebben gepleegd. Door blinde woede overmand liep Grynszpan op 7 november met een revolver de Duitse ambassade in Parijs binnen. Hij loste er vijf schoten op de jonge diplomaat Ernst vom Rath, die daarbij zwaargewond raakte. Vrijwel direct werd Grynszpan door de Franse politie gearresteerd, onwetend van wat zijn wanhoopsdaad allemaal in gang zou zetten. Want toen Vom Rath op 9 november aan zijn verwondingen was bezweken, werden diezelfde nacht nog in heel Duitsland Joodse woningen en winkels aan diggelen geslagen.

Grynszpan zei te hebben gehandeld om zijn familie te wreken. Maar nadat hij in 1940 in Duitse gevangenschap was beland, kwam hij ineens met een ander verhaal. Vom Rath zou hem een oneerbaar homoseksueel voorstel hebben gedaan. Een geweldig slimme truc, zo bleek ruim zeventig jaar later uit nieuw archiefonderzoek.

Benieuwd naar de rest van het verhaal? Die vind je in de Tweede Wereldoorlog-special van KIJK. In deze 132 pagina’s tellende editie nemen we je mee langs de meest opmerkelijke gebeurtenissen uit die periode. Bestel hem hier!

Beeld: BUNDESARCHIV/CC-BY-SA-3.0-DE