Het zal de lezers van KIJK vast niet zijn ontgaan: dit prachtblad bestaat ruim vijftig jaar. Een respectabele leeftijd natuurlijk, maar daarmee is KIJK nog niet het oudste tijdschrift van Nederland, laat staan van de wereld.
Daarvoor moeten we terug naar het Duitsland van de zeventiende eeuw. Om precies te zijn naar 1663. Toen begon de dichter en theoloog Johann Rist met Erbauliche Monaths-Unterredungen (‘Opbouwende Maandelijkse Gedachtewisselingen’), waarin filosofische en letterkundige kwesties aan de orde kwamen.
Magazine
Rist schreef het blad grotendeels zelf vol, zodat zijn overlijden in 1667 meteen ook het einde ervan betekende. Van een heel andere orde was Le Mercure Galant, in 1672 opgericht door de Franse schrijver Jean Donneau de Visé. Daarin stonden naast nieuwsberichten, korte gedichten en liedteksten ook roddelverhalen, wat het tijdschrift een flinke populariteit bezorgde.
In 1724 kreeg het de titel Le Mercure de France en werd het min of meer een regeringsblad. De Mercure overleefde de Franse Revolutie en het bewind van Napoleon (die overigens in 1811 wel een publicatieverbod afkondigde) en bleef bestaan tot 1825.
Het Franse en Engelse woord voor tijdschrift – magazine – werd in 1731 voor het eerst gebruikt door de Engelsman Edward Cave, uitgever én hoofdredacteur van The Gentleman’s Magazine. Hij ontleende het aan het Arabische machazin, oftewel ‘opslagplaatsen’. Cave streefde naar een blad met een grote verscheidenheid aan onderwerpen, waar een breed publiek belangstelling voor zou hebben. Omdat hij dag en nacht met The Gentleman’s Magazine bezig was, voor een goede distributie zorgde en er veel geld mee verdiende, zou je Cave de eerste echte tijdschriftenmaker kunnen noemen. Zijn blad werd in de hele Engelstalige wereld gelezen en bleef tot ver in de negentiende eeuw succesvol.
En hoe zit het dan in Nederland? In 1697 verscheen de Haagsche Mercurius, een literair blad dat het twee jaar volhield. In de achttiende eeuw kwamen er tijdschriften met titels als Boekzaal der geleerde wereld, De Hollandsche Spectator en De Denker. Het oudste, nog steeds verschijnende Nederlandse tijdschrift is het letterkundige blad De Gids, dat al sinds 1837 bestaat. Tegenwoordig hoort De Gids bij De Groene Amsterdammer, die in 1877 als De Amsterdammer voor het eerst van de persen rolde. Andere ‘hoogbejaarde’ Nederlandse tijdschriften zijn Elsevier Weekblad (1891) en Panorama (1913).
Deze vraag kon je vinden in KIJK 10/2018.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK antwoordt’? Laat hem via onderstaand formulier achter.
[contact-form-7 id=”141402″ title=”Vraag antwoord formulier”]
Tekst: Leo Polak
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!