Voor zover we weten werd geld, in de betekenis van ‘papieren of metalen betaalmiddel’, voor het eerst gebruikt in Mesopotamië, het huidige Irak.
Op kleitabletten uit 2500 voor Christus staat al beschreven hoe staven zilver in stukken worden gehakt en vervolgens voor de handel worden afgewogen. De Mesopotamiërs lopen daarmee flink voor. Want in de rest van de wereld wordt er nog lang aan ruilhandel gedaan – een koe voor een hoeveelheid landbouwproducten, een zeldzaam voorwerp voor een geneesmiddel.
In het Pacifisch gebied en China fungeren kaurischelpen duizenden jaren als betaalmiddel (de Vereenigde Oostindische Compagnie koopt er onder andere tot slaafgemaakten mee). Op Fiji zijn dat walvistanden. En op de Micronesische eilandengroep Yap plegen mensen ruilhandel met rai, ‘wielen’ van kalksteen die een doorsnee van 4 meter kunnen hebben. Ook nu nog, hoewel de dollar er allang de officiële valuta is.
Ook interessant:
De eerste munten
In de zevende eeuw na Christus verschijnen de eerste munten. In Lydië (West-Turkije) ontdekken de machthebbers dat schijfjes metaal (vaak goud of zilver) met een vast gewicht, vaste afmetingen en voorzien van hun zegel, handiger zijn in het dagelijks gebruik, en het portret van de koning garandeert voor de gebruikers de echtheid. Met succes: de handel bloeit op en de eerste winkels openen er hun deuren.
In middeleeuws Europa slaan veel steden hun eigen munten. Al zijn er ook winkeliers die houten of leren exemplaren voor plaatselijk gebruik uitgeven. Nederland krijgt in de veertiende eeuw de eerste eigen munt: een gulden (gouden) florijn, waarmee hertog Jan III van Brabant de munt van de stad Florence na-aapt.
Het eerste papieren geld
Het papieren bankbiljet verschijnt rond het jaar 1000 in China, in 1661 heeft de Zweedse nationale bank de Europese primeur. Eind achttiende eeuw geeft de Banque d’Ostende et de Bruxelles het eerste Belgische bankbiljet uit. De frank als nationale munt wordt er in 1832 (na de Belgische Revolutie) ingevoerd. Nederland krijgt pas in 1814 papiergeld, een week na de opening van de nationale bank. In deze periode nemen veel landelijke overheden de uitgifte van geld over van steden en provincies. Toch wordt de laatste provinciale munt van Nederland pas in 1848 uit de roulatie genomen.
De nieuwste ontwikkeling is natuurlijk de opkomst van cryptovaluta. Alhoewel, je zou die net zo goed een stap terug kunnen noemen. De handel is niet aan regels gebonden en volgens de Nederlandse wet is je bitcoin niet eens geld, maar een ruilmiddel. Doe ons maar een overboeking met de bank-app.
Deze vraag kon je vinden in KIJK 8/2022.
Ook een vraag voor de rubriek ‘KIJK Antwoordt’? Mail hem naar info@kijkmagazine.nl. En in onze nieuwste special geven we antwoord op 197 bijzondere, verrassende en boeiende vragen! Bestel hem eenvoudig en snel via onderstaande knop.
Tekst: Margot Reesink
Beeld: svklimkin/Pixabay