Elke volgende generatie scoort gemiddeld iets hoger op IQ-testen, zo blijkt. Betekent dit ook dat we alsmaar slimmer worden?

Wie weleens een WiFi-netwerk voor zijn of haar (groot)ouders heeft geïnstalleerd, kan zomaar denken slimmer te zijn dan die vorige generatie(s). Maar handigheid met digitale techniek zegt niets over je intelligentie. Wat wél iets zegt, is het feit dat de gemiddelde score bij IQ-testen die op dezelfde leeftijd worden uitgevoerd, behoorlijk is gestegen sinds het bestaan van IQ-testen.

Of eigenlijk is het precies andersom: de normering van IQ-testen moet telkens naar beneden worden bijgesteld om de gemiddelde score op 100 te houden. Zouden mensen van nu een IQ-test van honderd jaar geleden doen, dan zouden ze gemiddeld 130 punten scoren. De gemiddelde mens van nu zou dus volgens de norm van toen hoogbegaafd zijn. Andersom zouden onze voorouders slechts 70 punten behalen op de huidige IQ-testen en daarmee op de rand van zwakzinnigheid balanceren. Psychologen noemen die stijgende IQ-score het Flynn-effect, genoemd naar James Flynn (1934), die het verschijnsel voor het eerst beschreef.

Slimmer of vaardiger

Maar zijn mensen echt zoveel slimmer geworden, of zijn ze bijvoorbeeld beter geworden in IQ-testen? De meningen hierover lopen uiteen. Flynn zelf noemt als voornaamste verklaring dat mensen vertrouwder zijn geworden met abstract denken. Dat zou het resultaat zijn van langer onderwijs en hogere intellectuele eisen voor werknemers. Anderen geloven dat de gemiddelde intelligentie wel degelijk is gestegen. Dat is mogelijk het gevolg van betere voeding en gezondheid. De oorzaak zou ook kunnen liggen in het gegeven dat kinderen nu opgroeien in een complexere en meer uitdagende omgeving.

Iets anders dat kan meespelen, is de afname van het gemiddelde aantal kinderen per gezin. Opvallend is dat de gemiddelde IQ-stijging vooral een flinke stijging in de lagere IQ-regionen betreft. De kleine groep moderne mensen met de allerhoogste IQ’s scoren nog steeds ongeveer even goed als de best presterende mensen van honderd jaar geleden.

Exit Flynn-effect

In een aantal landen lijkt het Flynn-effect inmiddels niet meer voor te komen. Bijvoorbeeld in Noorwegen, waar de IQ-score piekte bij mensen die zijn geboren rond 1975. Opmerkelijk feitje: in Noorwegen bleek de stijging in IQ vrijwel volledig samen te vallen met de daling in gezinsgrootte. Zou daar dan toch de sleutel liggen?

Dit is een kader uit het artikel ‘Bollebozen’, te vinden in KIJK 3/2018. Deze editie ligt in de winkel vanaf 22 februari tot en met 21 maart. 

Meer informatie:

• TED: James Flynn: Waarom onze IQ-niveaus hoger zijn dan die van onze grootouders
• NRC: Dalende gezinsgrootte verklaart deel van de stijgende intelligentie

Tekst: Diana de Veld

Beeld: iStock/Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!