Het strafrechtsysteem van de VS gaat op de schop. Goed nieuws voor de 2,3 miljoen gevangenen daar, en helemaal voor de 80.000 mensen in isoleercellen. Hoe het idee van eenzame opsluiting ingeburgerd raakte, ontdekte verslaggever Teake Zuidema tijdens een bezoek aan de gevreesde Eastern State Penitentiary.

“Pas op je hoofd!”, waarschuwt Sam, de Amerikaanse die me rondleidt door de Eastern State Penitentiary in Philadelphia. Niet voor niets, want ik moet flink bukken als ik met mijn 1,82 meter door de lage deuropening de cel binnen wil lopen. En daar sta ik dan, in cel 12 van celblok 2. Ik recht mijn rug en zie aan alle kanten kale, verweerde muren, bedekt met lagen plamuur, roestvlekken en bakstenen in verschillende stadia van ontbinding. Op zijn Amerikaans: a hellhole.

De cel is klein – ik schat zo’n 2 bij 4,5 meter, maar wel 5 meter hoog. Het enige object is het verroeste skelet van een stalen bed. In de nok van het gewelfde plafond zit een raampje waardoor een lapje blauwe lucht zichtbaar is. Het voelt alsof ik op de bodem van een diepe put sta, eentje waaruit ik nooit en te nimmer kan ontsnappen. “Dat raampje,” hoor ik Sam zeggen, “is het oog van God dat altijd ziet wat je doet.” Ik vraag me af hoeveel verdoemde zielen hier diezelfde God, de wereld en hun eigen ellendige bestaan hebben vervloekt.

Punk city

“In het ‘Pennsylvania System’ kwamen de gevangenen nooit hun cel uit”, vertelt Sam. “Maar moest dat in een uitzonderlijk geval toch, dan kregen ze een kap over hun hoofd, zodat ze niets konden zien en niemand hen herkende. In hun cel bevond zich alleen een bed, een toilet, een bijbel en gereedschap om een ambacht uit te oefenen. De gevangenen kregen geen bezoek en ontvingen geen brieven. Het enige menselijke contact bestond uit de sporadische interacties met hun bewakers.”

Ik ga even met mijn rug naar de deur op het krakkemikkige bed zitten. Claustrofobisch als ik ben, staat binnen een minuut het klamme zweet al in mijn handen. Hoe hebben mensen toch ooit kunnen denken dat een gevangene beter zou worden van zo’n isoleercel? Toch komt eenzame opsluiting nog steeds voor. Volgens criminologen van de Universiteit van Pittsburgh zitten er in Amerika 80.000 tot 100.000 mensen in the hot box, the hole of punk city: isoleercellen waar het licht nooit uitgaat en waarin vrijwel ieder contact met medemensen uitgesloten is.

Tegenwoordig wordt het systeem echter niet meer ingezet om criminelen op de goede weg te helpen, maar gewoon om ze te straffen. Is dat wel een goed idee? Hoe kijken deskundigen anno 2019 naar isoleercellen?

Dit is het begin van het artikel ‘Opknapbeurt of marteling?’ te vinden in KIJK 2/2019. Deze editie ligt in de winkel vanaf 24 januari tot en met 20 februari.

Meer informatie:

• Eastern State Penitentiary
• YouTube: Prison Documentary – Eastern State Penitentiary
• de Volkskrant: Nooit meer in de hel van de isoleer: de separeercel verdwijnt langzaam uit GGZ-instellingen
• YouTube: Neuroscientist: Solitary Confinement Alters Brain Shape
• TED Talk: Ismael Nazario: What I learned as a kid in jail

Tekst/beeld: Teake Zuidema

Nu in de winkel: KIJK Hoogvliegers! Een special boordevol spannende verhalen uit de luchtvaart. Bestel hem hier voor maar €6,99.