Dit weekend waren tientallen mensen in Ommeren op zoek naar een vermeende nazi-schat. Maar wat gebeurt er eigenlijk als je die vindt, mag je hem dan houden?

Het Nationaal Archief openbaarde vorige week een schatkaart die naar een vermoedelijke nazi-schat leidt. De kaart was al onder voorwaarden te zien, maar sinds Openbaarheidsdag is die nu samen met duizenden andere archiefstukken voor iedereen vrij toegankelijk gemaakt. Op de plattegrond stond een rood kruis in Ommeren. Het Betuwse dorp had daardoor dit weekend nogal wat overlast van schatzoekers die zonder toestemming begonnen te graven in bermen en zelfs op privéterrein. Van wie is de schat eigenlijk als je hem vindt?

Lees ook:

Hier zijn volgens geruchten nog meer nazi-schatten te vinden

Meerdere zoekpogingen

De schat zou bestaan uit vier munitiekistjes die gevuld zijn met edelstenen, sieraden en horloges. Na een ontploffing in een Arnhemse bank in 1944, stopten Duitse soldaten deze kostbaarheden in hun jassen en begroeven ze later de buit. De totale inhoud van de kistjes wordt op meerdere miljoenen geschat.

Vanwege die waarde heeft de Nederlandse staat al meerdere keren tevergeefs ernaar laten zoeken. Het is mogelijk dat de schat allang is opgegraven of misschien slechts een verzinsel is.

Van wie is een schat?

Maar wat moet je eigenlijk doen als je een schat vindt? In dat geval ben je verplicht om het te melden bij de gemeente; de vondst draagt namelijk bij aan onze kennis over het verleden. Volgens het Burgerlijk Wetboek is de schat voor 50 procent van de vinder. De andere helft is voor de eigenaar van de grond waarin het gevonden is.

Maar het ligt iets ingewikkelder, want wanneer is iets een schat? Volgens hetzelfde wetboek is een schat een zaak van waarde die zó lang verborgen is geweest dat daardoor de eigenaar niet meer opgespoord kan worden. Het moet ook opzettelijk zijn verstopt. Iets dat iemand verloren is of door rampspoed heeft moeten achterlaten is nooit een schat, ook niet als het nu veel waarde heeft.

Gevaarlijk graven

In het geval van Ommeren zijn de munitiekistjes duidelijk bewust verstopt. Daardoor zou je ze kunnen zien als een schat, ware het niet dat de inhoud is geroofd uit een bank. Daarom zal eerst moeten worden uitgezocht of de oorspronkelijke eigenaren of nabestaanden nog leven en te vinden zijn, net als bij roofkunst gedaan wordt. Of er daarna nog wat overblijft, is niet te voorspellen.

En als er wat overblijft, is dat niet voor de vinder, maar voor de gemeente. Want naar deze schat mag je helemaal niet zoeken. In de gemeente Buren – waarin Ommeren ligt – geldt een metaaldetectieverbod. In het gebied kunnen namelijk nog onontplofte landmijnen en granaten uit de Tweede Wereldoorlog in de grond zitten. Graven is daar dus levensgevaarlijk.

Een woordvoerder van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed laat aan KIJK weten dat graven in Ommeren zonder vergunning zelfs strafbaar is. En niet alleen in de gemeente Buren is dat zo, ook in zestig andere gemeenten en op de terreinen van onder andere Natuurmonumenten en Staatbosbeheer is graven niet toegestaan. Recentelijk zijn drie mannen die in het Limbrugse Meerlo illegaal onderdelen van een vliegtuig uit de Tweede Wereldoorlog opgroeven nog door de rechtbank veroordeeld. Laat de nazi-schat, als die er überhaupt (nog) ligt, dus maar gewoon in de grond zitten.

Bronnen: Nationaal Archief, De Volkskrant, NPO 2, Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed

Beeld: Sem van der Wal/ANP