Zojuist is bekendgemaakt dat de Nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde dit jaar gaat naar James P. Allison en Tasuku Honjo  voor hun onderzoek naar immuuntherapie tegen kanker.

De Amerikaanse immunoloog James P. Allison bestudeerde een eiwit (CTLA4 genaamd) dat functioneert als een rem op het immuunsysteem. Hij ontdekte dat door dit eiwit te remmen, met behulp van een zogenoemd antilichaam, het immuunsysteem werd gestimuleerd om tumoren aan te vallen. Dit concept ontwikkelde Allison tot een nieuwe behandeling voor patiënten met kanker.

De Japanse immunoloog Tasuku Honjo ontdekte een ander eiwit aanwezig op immuuncellen, PD-1 genaamd. Honjo ontdekte dat dit eiwit ook als een rem werkt op het immuunsysteem, maar middels een ander mechanisme. Door dit eiwit uit te schakelen valt die rem weg. Therapieën op basis van zijn ontdekking, waaronder Pembrolizumab en Nivolumab, bleken opmerkelijk effectief te zijn in de strijd tegen kanker. Nadeel is wel dat deze behandelingen nog extreem duur zijn.

Checkpoint

Beide behandelingen vallen onder immune checkpoint therapy die als de vierde manier van kankerbestrijding wordt gezien. De andere drie zijn operatie, chemotherapie en bestraling.

‘Al meer dan 100 jaar probeerden wetenschappers het immuunsysteem te betrekken bij de strijd tegen kanker. Tot de baanbrekende ontdekkingen door de twee (bovengenoemde red.) laureaten was de voortgang in klinische ontwikkeling bescheiden. Checkpoint-therapie heeft nu een revolutie teweeggebracht in de behandeling van kanker en heeft de manier waarop we bekijken hoe kanker kan worden behandeld fundamenteel veranderd’, aldus het Nobelprijscomité.

“Ik kan alleen maar zeggen dat het geweldig is en meer dan terecht dat deze heren de Nobelprijs hebben gekregen”, zegt Marjolein van Egmond van de afdeling Moleculaire Celbiologie en Immunologie aan het VUmc. “Het idee om het afweersysteem in te zetten om kanker te bestrijden bestaat al decennia. Behalve dat immunologen erin geloofden, werd dit echter niet serieus genomen in het kankerveld tot het baanbrekende werk van Allison en Honjo.”

“Inmiddels wordt immuuntherapie als de grote nieuwe doorbraak in kankertherapie gezien en zijn er patiënten (met name uitgezaaide melanoom – vorm van huidkanker red.) genezen, die voorheen ten dode opgeschreven waren. Dus niet alleen is het onderzoeksveld ‘Immuuntherapie’ volwassen geworden en wordt het serieus genomen dankzij het pionierswerk van deze heren, maar kankertherapie is ook daadwerkelijk enorm verbeterd.”

Ook Sjoerd van der Burg, hoofd van het laboratorium van Experimentele Oncologie in Leiden, vindt het fantastisch nieuws. “Jaren terug was het gebruik van het afweersysteem in de strijd tegen kanker altijd een ‘belofte’, maar de kliniek geloofde er niet zo in, omdat de resultaten in patiënten altijd tegenvielen. Helaas zijn in die tijd vele, waarschijnlijk mogelijk goede producten of ideeën niet verder ontwikkeld. Dankzij het werk van Allison en Honjo is er weer veel mogelijk.”

Allison en Honjo krijgen ieder de helft van de prijs van 9 miljoen Zweedse kronen – zo’n 870.000 duizend euro per persoon. Honjo en zijn team reageerden op het goede nieuws met deze foto:

Just in! Nobel Laureate Tasuku Honjo, surrounded by his team at Kyoto University, immediately after hearing the news that he had been awarded the 2018 #NobelPrize in Physiology or Medicine. pic.twitter.com/8TdlnXiSLe

— The Nobel Prize (@NobelPrize) October 1, 2018

Onderstaand filmpje van het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis legt uit hoe deze ‘checkpoint-immuuntherapie’ werkt:

Bron: Nobelprize.org

Beeld: Niklas Elmehed

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!