In deze column prikt Ronald Veldhuizen elke maand een mythe door. Deze keer: door je angsten onder ogen te komen, overwin je ze. Ja, maar het kan ook averechts uitpakken.

In de kerstfilm Home Alone is hoofdpersoon Kevin doodsbang voor een kachel in de kelder van zijn huis. Maar Kevin ontdekt dat hij dapper is (hij boekt enkele succesjes in de inbraakpreventie) en met die frisse moed stapt hij de kelder weer binnen, waar hij zijn angsten confronteert en overwint. Zo gaat het vaak met trauma’s en fobieën in films en andere popcultuur. De held hoeft alleen maar diens ergste trauma onverschrokken in de ogen te durven kijken om deze te verslaan. Ga die comfortzone uit, ervaar de angst, overwin ’m, en klaar is kees.

Tuurlijk, niets mis mee, face your fears. Inspirerend is het zeker: eindelijk eens die uitdaging aangaan. Maar denk niet van die presentatieangst af te komen door meteen een volle zaal toe te spreken, of je hoogtevrees te trotseren door het steilste bergpad ter wereld te beklimmen. Dat kan verkeerd uitpakken.

Goede afloop

Zo weten psychologen sinds een jaar of vijftien dat je trauma’s juist kunt verergeren als je meteen de confrontatie opzoekt. Een van de meest onthullende studies daarover komt uit Nederland. Klinisch psycholoog Marit Sijbrandij testte meerdere manieren om slachtofferhulp te bieden aan mensen kort na bijvoorbeeld een heftig verkeersongeluk. Traditioneel gezien dachten psychologen: hup, direct met de betrokkenen over het ongeluk praten, eruit ermee. Maar dat blijkt de kans op een posttraumatische stressstoornis alleen maar te vergroten. Logisch achteraf: een vervelende beleving herhalen kan de angst ervoor dieper laten inslijten.

Zelfs zogeheten exposure therapy, een veelgebruikte behandeling waarin mensen hun angst daadwerkelijk onder ogen zien, werkt maar voor ongeveer de helft van de patiënten, blijkt uit een overzichtsstudie van klinisch psycholoog Kristen Springer. Ook hier geldt dat de therapie gunstiger uitpakt als deze patiënten stapje voor stapje hun angst ondergaan, omdat de angst anders alleen maar groter wordt. Bijvoorbeeld: mensen met een spinnenfobie krijgen tijdens hun sessies een virtual-realitybril op en zien geleidelijk steeds meer spinnen. Tijd om te kalmeren is er ook. De truc is waarschijnlijk dat het brein tijdens zo’n therapie leert: het kán dus gewoon goed aflopen.

Juist die goede afloop doet het ’m. Die garantie is er niet als je zelf zomaar uitdagingen opzoekt. Optreden voor een groep die je gestamel beantwoordt met verdwaasde of verveelde blikken kan als een enorme afgang voelen die je nóg banger maakt om weer te gaan spreken. Kortom, een extra tip voor op het voornemenslijstje: spring niet lukraak uit die comfortzone. Een kleine stap vooruit is al heel wat.

Deze column van Ronald Veldhuizen stond ook in KIJK 1/2023.

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!