Kun je ook in je slaap niezen? En waardoor krijg je kippenvel van een niesbui? KIJK geeft antwoord op deze en andere niesvragen.

Mensen met hooikoorts bevinden zich momenteel in een lastig parket. Als ze worden getroffen door een niesbui kunnen ze in deze coronacrisis rekenen op een hoop boze of bezorgde blikken. En dat terwijl het niezen simpelweg wordt veroorzaakt door pollen die het slijmvlies in de neus en luchtwegen prikkelen. Maar waarom niezen we ook als we in het (zon)licht kijken? En waardoor krijg je kippenvel bij een flinke ‘hatsjoe’? Vijf vragen hierover beantwoord.

Lees ook:

• Je vragen over koorts beantwoord
• Dit is hoe zeep de strijd met het coronavirus aangaat
• Welke infectieziektes vormen het grootste gevaar?

Waarom moet je niezen als je in fel licht kijkt?

Niks ergers dan het gevoel hebben te moeten niezen, maar dat de nies vervolgens uitblijft. Wat je overhoudt, is een vervelende steek in je neus. “Kijk in het licht”, zegt iemand dan. “Dan komt de nies vanzelf!” Hoe kan dat?

Ten eerste moet lang niet iedereen niezen van kijken in een felle lichtbron. Ongeveer een kwart van de mensen bezit echter wel deze ‘optische niesreflex’. Hoe die reflex precies werkt, is nog niet duidelijk. Wel zijn er verschillende hypotheses, waarbij de ‘kortsluitingstheorie’ het populairst is.

Niezen wordt veroorzaakt door geïrriteerd neusslijmvlies, bijvoorbeeld doordat je pollen hebt ingeademd. Als dat gebeurt, geeft de drielingzenuw een signaal af aan het reflexcentrum in de hersenen. Als gevolg trekken je ribbenkast en longen samen en wordt lucht met kracht naar buiten geperst: je niest.

Nou ligt die drielingzenuw vlakbij de oogzenuw. De eerdergenoemde hypothese stelt dat een felle lichtbron niet alleen de oogzenuw prikkelt, maar ook per ongeluk de drielingzenuw, veroorzaakt door ‘kortsluiting’ tussen de twee hersenzenuwen. Dit zou dan eveneens tot een niesreflex leiden. LO

Waardoor krijg je kippenvel als je niest?

Kippenvel krijg je doorgaans bij kou (een reflex die bij dieren voor isolatie van de lichaamswarmte zorgt) of heftige emoties (waarbij de vrijgekomen adrenaline de spiertjes die aan je lichaamshaar vastzitten laat samentrekken). Hoe kan het dan dat deze kippenvelreflex bij sommige mensen ontstaat als ze niezen?

Een mogelijke verklaring is dat hun hersenen een ‘vals alarm’ over een te lage lichaamstemperatuur doorgeven. Doordat er tijdens een nies namelijk lucht met flinke snelheid langs de bloedvaatjes in je neus wordt geblazen, zou het kunnen dat je bloed daar iets afkoelt.

Een andere verklaring kan een plotselinge adrenalinepiek zijn, veroorzaakt door de schok van de nies. Bij sommige mensen zorgt dit voor kippenvel. Keiharde bewijzen voor beide verklaringen zijn er echter nog niet. CB

Waarom nies je niet in je slaap?

Niezen is dus een reactie op een irritatie van het neusslijmvlies (oftewel de ‘huid’ binnenin je neus). Die irritatie moet een bepaalde drempelwaarde passeren om de niesreactie in gang te zetten. Als we slapen, ontspannen bepaalde delen van ons brein, waaronder het deel dat je lichaam het commando ‘niezen!’ toebedeelt.

De hersenen komen niet volledig lam te liggen, maar de drempelwaarde waarboven zal worden geniesd, schuift een stuk omhoog. Met andere woorden, als je maar genoeg wordt geprikkeld (denk: peper in je neus), ga je heus wel niezen. Alleen zul je dan door die heftige irritatie sowieso al wel wakker zijn geworden. DdV

Waarom nies je met je ogen dicht?

Niezen is bedoeld om de neus te reinigen. Bij een goede ‘hatsjoe!’ gooit je lichaam met enorme kracht een irritatiebron zijn neus uit. Dat gezegd hebbende lijkt het misschien heel aannemelijk dat je oogleden automatisch dichtklappen als je niest, om ervoor te zorgen dat je oogbollen niet uit hun kassen floepen.

Maar zo sensationeel is het allemaal niet. De werkelijkheid is dat je kijkers stevig vastzitten met meerdere spieren. (Trouwens, als het al waar was dat de kracht achter een nies ervoor kan zorgen dat je ogen uit je hoofd klappen, dan zou het dunne flubbertje ooglid echt niet genoeg zijn om dat tegen te houden.) Maar waarom dan toch die gesloten ogen? Het is een simpel reflex, vergelijkbaar met je omhoogschietende been, wanneer iemand met een hamertje op je knie slaat.

Er zijn trouwens wel mensen die hatsjoeënd hun ogen open kunnen houden, maar dat zijn er niet veel. VB

Hoe hard kan iemand niezen?

Gemiddeld verlaten kleine druppels en ziektekiemen je lichaam met een snelheid van 65 kilometer per uur als je niest. Maar die snelheid zou zelfs op kunnen lopen tot maar liefst 160 kilometer per uur! Het is daarom ook niet gezond om je nies in te houden door je neus en mond dicht te persen. Als je die enorme druk namelijk tegenhoudt, kan dat voor schade zorgen in je lichaam. Lekker over je heen laten komen dus, die nies, maar vang hem wel op in je elleboog – zeker nu. LO

Tekst: Vivianne Bendermacher, Christa Broekhuizen, Laurien Onderwater, Diana de Veld

Bronnen: KIJK Antwoordt, neus.nu, NRC, Trouw

Beeld: 123RF

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!