KIJK brengt op Internationale Vrouwendag een ode aan vijf dames met een ware techknobbel.
Duizenden vrouwen, vooral textielarbeidsters, marcheerden ruim een eeuw geleden door New York City en riepen op tot meer gelijkheid in de samenleving. Ze streden voor een beter salaris, stemrecht en kortere werktijden. De precieze datum? 8 maart 1908.
Anno 2024 staat deze datum nog altijd in het teken van de vrouw, om aandacht te vragen voor gelijke behandeling. Maar op Internationale Vrouwendag vieren we ook de vele prestaties die de dames hebben geleverd. Zoals de uitvindingen waar onderstaande vijf vrouwen van aan de wieg staan.
Lees ook:
Katharine Burr Blodgett (1898 – 1979): ontspiegeld glas
Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde Katharine Burr Blodgett een grote rol bij onderzoek naar verschillende uitvindingen, zoals het gasmaker, het rookgordijn en een techniek om vliegtuigvleugels ijsvrij te maken. Maar de natuur- en scheikundige kwam voornamelijk bekend te staan als bedenker van ontspiegeld glas.
Standaard glas is niet geheel doorzichtig doordat een gedeelte van het licht erdoor wordt teruggekaatst. Door niet-reflecterende coatings aan te brengen, wordt dit effect opgeheven. Bij het techconcern General Electric werkte Blodgett aan een methode om deze coatings laag voor laag aan te brengen. En met deze techniek slaagde ze er in 1938 in om glas te ontwikkelen dat voor 99 procent lichtdoorlatend was. We vinden het materiaal nu nog in onder meer onze ruiten en computerschermen terug.
Mary Sherman Morgan (1921 – 2004): raketbrandstof
Op 4 oktober 1957 lanceerde de Sovjet-Unie Spoetnik 1, de eerste kunstmatige satelliet die in een baan om de aarde werd gebracht. Niet veel later schoten de Russen Spoetnik 2 de lucht in. De Verenigde Staten liepen flink achter de feiten van de space race aan. De opluchting was dan ook groot toen de Amerikanen hun eerste satelliet, Explorer 1, op 31 januari 1958 lanceerden met behulp van een Jupiter-C-draagraket.
Wetenschapper en plattelandsmeisje Mary Sherman Morgan (zie foto bovenaan deze pagina) was gevraagd om een brandstof te ontwikkelen voor deze raket, maar ze mocht het ontwerp van de motor daarbij niet veranderen. Haar werk resulteerde in Hydyne. Voor de diehards: een mengsel van 60 procent asymmetrische dimethylhydrazine en 40 procent diethyleentriamine. Een regelrechte hit.
Maria Telkes (1900 – 1995): energiesystemen
Ze wordt met recht de zonnekoningin genoemd: Maria Telkes. De in Boedapest geboren onderzoeker behaalde haar PhD in analytische scheikunde te Hongarije om vervolgens uit te vliegen naar het Amerikaanse Massachusetts Institute of Technology (MIT). Hier ontwikkelde Telkes verschillende energiesystemen.
In de jaren veertig en vijftig bedacht ze onder andere de eerste thermo-elektrische stroomgenerator, een thermo-elektrische koelkast, een ontzouttoestel op zonne-energie voor op reddingssloepen en een ‘zonneoven’. Oh, en ze ontwierp ook nog een huis op zonne-energie. Girlpower.
Josephine Cochrane (1839 – 1913): vaatwasser
Genoeg verhalen over vrouwelijke uitvinders die het thuis niet breed hadden. Josephine Cochrane, geboren in het Amerikaanse Shelbyville, behoorde daar niet toe. Ze was een rijke dame die graag veel chique feesten organiseerde. Alleen, tijdens het afwassen – niet door Cochrane zelf, maar door haar personeel – ging het dure servies nogal vaak stuk. En dus werkte ze aan een oplossing: een afwasmachine.
Kort nadat ze de eerste ontwerpen af had, overleed haar man en hij liet haar met een flinke schuld achter. Deze tragedie gaf Cochrane een extra zetje in de rug: met haar machine kon ze misschien geld verdienen. Al snel werd duidelijk dat huishoudens toen niet op de vaatwasser zaten te wachten, maar de Amerikaanse wist haar machine wel te slijten aan restaurants en hotelketens.
Overigens waren er al eerder patenten aangevraagd voor afwasmachines, maar de meeste daarvan werkten handmatig of met borstels. Het exemplaar van Cochrane maakte de vaat schoon met behulp van waterstralen met zeep, spoelde vervolgens af met kokend water, om vervolgens na te drogen.
Elizabeth Magie (1866 – 1948): monopoly
Misschien een beetje een vreemde eend in de bijt, maar we wilden je het verhaal van Elizabeth (Lizzie) Magie niet onthouden. Deze Amerikaanse was een voorvechter van de ideeën van econoom Henry George, die kritiek had op particulier grondeigendom. Om de gevaren van het monopolistische landbezit uit te leggen, ontwierp Magie begin twintigste eeuw het spel The Landlord’s Game (zie foto hiernaast).
Charles Darrow kreeg via via lucht van het spel, maakte een eigen versie, en verkocht het idee in 1935 aan de Parker Brothers. Deze Amerikaanse producent van speelgoed bracht het vervolgens op de markt als, jawel, Monopoly. Darrow werd miljonair; Magie kreeg van Parker Brothers slechts een vergoeding van 500 dollar.
Bronnen: Nemo Kennislink, Inventionland.com