Vandaag is het precies 35 jaar geleden dat de vredige Chinese studentenopstand op het Tiananmenplein gewelddadig werd neergeslagen en eindigde in een bloedbad.

Als je de benaming van het Plein van de Hemelse Vrede (Tiananmenplein of Tiananmen Square) als een verlangen naar harmonie interpreteert, is dat mooi en groots. Passend bij de gigantische afmetingen van het plein: 880 meter bij 500 meter. Er is plaats voor bijna een miljoen mensen. Maar ondanks de mooie naam staat het Plein van de Hemelse Vrede in Beijing vooral bekend om minder vreedzame momenten.

Zo was er in 1976 een grote demonstratie tegen Mao Zedong en zijn regime, terwijl de grote leider op sterven lag. De communistische autoriteiten grepen hardhandig in en onthoofdden later zestig deelnemers. In 1979 werd er opnieuw gedemonstreerd tijdens de zogeheten Pekinese Lente, een periode van wat grotere vrijheid.

Lees ook:

• De slag om Waco: hoe een overtreding uitliep op een bloedbad
• Wat is de duurste oorlog uit de geschiedenis?

Een miljoen demonstranten op Tiananmenplein

Maar het ongenoegen bleef broeien. Tien jaar later was het echt raak op en rond het Plein van de Hemelse Vrede. Directe aanleiding was het overlijden van Hu Yaobang, die tussen 1980 en 1987 secretaris-generaal van de communistische partij was. Hu had voor flinke economische groei gezorgd; de Chinezen kregen de mogelijkheid om zelf een handeltje of een bedrijfje te beginnen. Die groei had ook tot meer ongelijkheid geleid, en vooral tot meer corruptie.

In 1986 en 1987 waren er al studentenprotesten geweest. Hu stond grotendeels aan de kant van de studenten. Hardliners binnen de communistische partij waren ongelukkig met deze acties en dwongen hem in 1987 om ontslag te nemen. In april 1989 overleed Hu. Hij werd voor de studenten een martelaar.

Op de dag van Hu’s begrafenis, 22 april, verzamelden zich enkele tienduizenden studenten op het Plein van de Hemelse Vrede. Hun protesten hielden wekenlang aan, en ook in andere grote Chinese steden werd er door studenten gedemonstreerd. Op het Plein van de Hemelse Vrede groeide de massa demonstranten uit tot een miljoen.

Suïcidale protestactie

Premier Li Peng vreesde anarchie en kondigde de staat van beleg af. Legereenheden werden op verschillende locaties in Beijing gestationeerd. De eerste poging van de troepen om het plein te bereiken mislukte toen de inwoners van Beijing massaal de straat op gingen.

In de nacht van 3 op 4 juni deed het leger een tweede poging. Tanks en bewapende troepen rukten op naar het Plein van de Hemelse Vrede. Ditmaal verpletterden ze iedereen die hun de weg blokkeerde, of openden ze het vuur. Vervolgens veegde het leger het Tiananmenplein met geweld schoon.

Op 5 juni hadden de Chinese autoriteiten weer de controle. Honderden, misschien duizenden mensen waren toen om het leven gekomen. Precieze aantallen slachtoffers zijn nooit bekendgemaakt.

Eén moment staat nog steeds op het netvlies van de wereld gegrift: een onbekende man hield korte tijd een colonne tanks tegen in de nabijheid van het Plein van de Hemelse Vrede (zie foto hieronder). Hij werd door omstanders aan de kant getrokken. Met zijn bijna suïcidale protestactie werd hij op grootse wijze het symbool van de opstand en de wens naar vrede.

Dit verhaal is ook te lezen in onze Revolutie!-special. Bestel deze special hier.

Tekst: Korneel Luth