Ouders: kies de naam van je kind goed, want het heeft invloed op het latere uiterlijk van hem of haar. Dat is tenminste wat nieuw onderzoek suggereert.

In Oscar Wilde’s roman ‘The picture of Dorian Gray’ hebben alle acties van het hoofdpersonage Dorian Gray effect op zijn evenbeeld op een portretschilderij. Net zoals Gray’s kwaadaardigheden zijn portret lelijk en oud maken, zo hebben stereotypen rondom een naam effect op het uiterlijk van de naamdrager. Dat lijkt een serie studies van de Hebrew University of Jerusalem uit te wijzen.

Jacob of Dan?

De onderzoekers lieten een groep mensen portretfoto’s zien van complete vreemden. Bij elke foto moesten ze uit een lijstje van vier namen de juiste naam bij het juiste gezicht matchen. Zou was er bijvoorbeeld de keuze uit: Jacob, Dan, Josef en Nathaniel.

Wat bleek? Was het gezicht van Dan in beeld (wat de deelnemers niet wisten), dan koos 38 procent van de mensen inderdaad voor Dan als naam. Dit was ruim boven de willekeurig kans van 25 procent. Ook voor andere namen golden percentages van het juist raden tot wel 40 procent. Hierbij was al rekening gehouden met factoren als geslacht, leeftijd en etniciteit.

Geen roepnaam

Toen de onderzoekers in een tweede studie alleen de haarstijl lieten zien aan de deelnemers, waren ze eveneens significant in staat tot het matchen van de juiste naam bij de juiste persoon. Ook in een tweede land werd hetzelfde effect waargenomen. Maar wanneer de deelnemers namen van vreemden moesten raden uit een ander land met een andere cultuur, bleven de percentages steken rond de 25 procent.

De scores waren ook minder als de afgebeelde mensen alleen gebruikmaakten van een roepnaam in plaats van de naam in hun paspoort. Blijkbaar moet de naam ook echt dagelijks worden gebruikt om effect te hebben.

Selffulfilling prophecy

Maar wat is dit effect dan? De onderzoekers noemen dit een ‘selffulfilling prophecy’. Oftewel: we worden wat andere mensen van ons verwachten. Heet je bijvoorbeeld Bob, dan ga je er ook als een Bob uitzien. Dat wil zeggen: je krijgt een rond en joviaal gezicht. Een Tim heeft, daarentegen, vaker een smal en gereserveerd gezicht. Hieronder een aantal naamstereotype gezichten:

(Yonat Zwebner, Anne-Laure Sellier, Nir Rosenfeld, Jacob Goldenberg, and Ruth Mayo. Journal of Personality and Social Psychology)

Het fenomeen was volgens de onderzoekers zo duidelijk dat ze zelfs een computeralgoritme wisten te maken die significant vaak de juiste naam bij de juiste persoon wist te kiezen bij maar liefst 94.000 verschillende foto’s.

Uiterlijk bepaald door naam?

Desondanks gelooft Ron Dotsch, hoofddocent sociale, gezondheids- en organisatiepsychologie aan de Universiteit Utrecht, niet helemaal in de uitkomsten van het onderzoek. “Ik zou verbaasd zijn als iemands naam invloed heeft op iemands uiterlijk. Andersom lijkt me nog minder aannemelijk: dat ouders vooraf een idee hebben hoe hun kind er later uit gaat zien en dan een daarbij passende naam gaan kiezen.” Maar, geeft Dotsch daarbij aan: het kan zijn dat de details van het onderzoek, die nog niet beschikbaar zijn, wel voldoende bewijs bieden voor enige link tussen naam en uiterlijk.

Toekomstige studies moeten dus uitwijzen hoe de invloed van iemands naam op het uiterlijk precies zou kunnen werken. Ook is het interessant te zien op welke leeftijd dit begint te ontstaan en waarom de namen van sommige mensen makkelijker te raden zijn dan die van anderen.

Bronnen: Journal of Personality and Social Psychology, Hebrew University of Jerusalem