Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Met een nieuwe soort analyse hebben onderzoekers aangetoond dat we kleuren waarschijnlijk allemaal op dezelfde manier ervaren – als je niet kleurenblind bent tenminste.
Het is een vraag die al heel lang wordt gesteld. Ervaart iedereen kleuren op dezelfde manier? Is mijn rood ook jouw rood? Lange tijd leek het onmogelijk om zo’n subjectieve ervaring daadwerkelijk te onderzoeken. Maar Japanse wetenschappers hebben nu met een nieuwe methode aangetoond dat we in ieder geval bepaalde karakteristieken van kleur hetzelfde ervaren. Hierover schrijven ze in het tijdschrift Cell.
Lees ook:
Eeuwenoude vraag
Als iemand nog nooit kleuren heeft gezien, zoals in de wereld van het boek The Giver, is het moeilijk om aan diegene uit te leggen hoe het is om een kleur te zien. Hoe leg je uit wat ‘rood’ is? Je kunt vertellen dat het een golflengte heeft van ongeveer 750 nanometer, maar dat geeft iemand nog steeds geen idee van hoe die kleur eruitziet. En al helemaal niet hoe het voelt om rood te zien.
Dit dilemma is al heel lang aanwezig in bewustzijnsonderzoek. Zijn sensorische ervaringen vanbinnen bij iedereen gelijk? Sommige wetenschappers, zoals de vorig jaar overleden Amerikaanse filosoof Daniel Dennett, zeggen dat die vraag onmogelijk beantwoord kan worden. Ze beweren dat qualia – de manieren waarop iets aanvoelt – niet onderzocht kunnen worden. Denk aan het zien van een kleur, of het ervaren van pijn.
De Japanse wetenschappers stellen nu dat je wél bepaalde verschijnselen van qualia kunt onderzoeken en hierover kunt communiceren. Dit doen ze door te focussen op bepaalde relaties tussen deze qualia. Ze noemen die ‘de structuren van qualia’.
Kleurervaringen
Deze structuren hebben ze in twee stappen bestudeerd. Eerst analyseerden de wetenschappers hoe mensen subjectieve kleurervaringen met elkaar vergelijken. Daarvoor onderzochten ze 426 mensen zonder en 257 mensen met kleurenblindheid. In het experiment gebruikten ze 93 kleuren, die verschilden in tint, helderheid en verzadiging. De deelnemers moesten steeds bij kleurenparen aangeven hoeveel ze die op elkaar vonden lijken. Met deze data schatten de wetenschappers de structuren van de relaties van die ervaringen, oftewel de structuren van qualia.
In de tweede stap creëerde het onderzoeksteam een kaart van die beoordelingen van iedere proefpersoon. Met een computermodel vergeleken ze deze geschatte qualiastructuren tussen individuen. Het verschil met eerdere onderzoeken is, naast een veel grotere hoeveelheid kleuren, dat het model niet aannam dat mensen kleuren op dezelfde manier ervaren. Het ‘wist’ niet welke kleuren aan de proefpersonen getoond werden en vergeleek de structuren zonder voorkennis.
Wat blijkt, mensen met normale kleurenvisie delen dezelfde relatieve kleurstructuur. Dit betekent dat de manier waarop ze kleuren ten opzichte van elkaar zien (dus welke kleuren ze dichter bij elkaar vinden liggen en welke verder uit elkaar) hetzelfde is. En dit was zelfs zo voor mensen met kleurenblindheid. Alleen in hun ervaring zaten rood en groen dichter bij elkaar, wat niet verrassend is, aangezien zij die kleuren vaak met elkaar verwarren.
Noodzakelijke voorwaarde
Het is nog steeds niet helemaal zeker dat we kleuren op dezelfde manier ervaren, maar er is nu wel meer bewijs voor. De onderzoekers zeggen dat dit resultaat een noodzakelijke voorwaarde is. Als ze dit niet hadden gevonden, hadden ze ook meteen kunnen concluderen dat we kleur niet hetzelfde ervaren.
De wetenschappers onderzochten nu slechts één onderdeel van kleurervaring. In vervolgonderzoek willen ze ook gaan ontdekken hoe dit zit met verschillende zintuigen. Denk hierbij aan de combinatie van geluid en kleur.
Bronnen: Cell, New Scientist
Beeld: Pixabay/avantrend