In 1968 kwam KIJK voor het eerst op de markt. Precies vijftig jaar geleden dus! Maar het tijdschrift had nooit zo lang kunnen bestaan als onderzoekers en technici stil hadden gezeten. In een halve eeuw tijd zijn er veel mijlpalen in de wetenschap en de technologie geweest waar we over konden schrijven. Een terugblik op de belangrijkste ontwikkelingen per vakgebied. 

Smartphones die kunnen praten en robots die colleges geven op de universiteit. Vijftig jaar geleden konden alleen sciencefictionschrijvers en de meest visionaire wetenschappers bedenken dat dit anno 2018 werkelijkheid zou zijn. Robotica en artifical intelligence (AI), oftewel kunstmatige intelligentie, hebben in die halve eeuw een lange weg afgelegd.

Leren zien, horen en spreken

In 1988 werd de basis gelegd voor het huidige succes. Computerfabrikant IBM publiceerde dat jaar het artikel A statistical approach to language translation, waardoor AI en robotica een compleet nieuwe weg insloegen. Jarenlang probeerden wetenschappers computers intelligent te maken door taken zoals taalverwerking te ontleden in regels die ze naar computercode konden vertalen. Gewoon dom voorbeelden laten zien, bleek veel beter te werken.

Om te leren wat een stoel is, was het bijvoorbeeld veel effectiever om computers duizenden stoelen te laten zien dan om ze pixelpatronen te laten analyseren. Deze koerswijziging vormde de basis voor het deep learning-algoritme dat computers – en dus robots – succesvol heeft leren zien, horen en spreken.

Dat computers ook echt hebben leren praten, danken we aan Siri, de allereerste digital assistant, die standaard op elke iPhone zit. Apple heeft overigens weinig met het technologische succes achter die doorbraak te maken. De Siri-app werd in 2010 gelanceerd door een onafhankelijke start-up, die de puzzel van natuurlijke taalverwerking grotendeels had opgelost. Door woorden uit een gesproken zin via het internet te koppelen aan de echte wereld en de context te analyseren, kon dit systeem begrijpen wat een menselijke gebruiker bedoelde als hij zei: “Ik zoek een romantisch restaurantje dicht bij huis.”

AlphaGo

Maar wat AI pas echt griezelig intelligent heeft gemaakt, is het concept van reinforcement learning dat begin 2015 opkwam als aanvulling op het deep learning-algoritme. Bij reinforcement learning kan een AI-systeem zichzelf een taak aanleren zonder voorgeprogrammeerde informatie of menselijke tussenkomst.

Het eerste voorbeeld is DeepMind, een algoritme dat zichzelf 49 computerspelletjes had aangeleerd met als enige input de rauwe pixels van het spel en het doel een zo hoog mogelijke score te halen. In 2017 werd een update van AlphaGo (het programma dat de menselijke wereldkampioen in het Aziatische bordspel Go versloeg) aan het reinforcement learning-infuus gelegd. Door tegen zichzelf te spelen, wist het binnen drie dagen de eerdere AlphaGo-versie te verslaan. Zo komt het moment dat robots slimmer worden dan mensen wel héél dichtbij.

Dit is een artikel uit het kaderverhaal ’50 jaar wetenschappelijke en technologische doorbraken’ te vinden in KIJK 8/2018. Deze editie ligt in de winkel vanaf 19 juli tot en met 22 augustus.

Tekst: Hidde Tangerman

Beeld: Getty Images/NASA/CERN/bewerking: Jan Willem Bijl

De KIJK 50 jaar-special ligt nu in de winkel met daarin de spannendste, opmerkelijkste en grappigste verhalen uit de lange geschiedenis van het blad. Wil je deze editie liever bestellen? Dat kan ook in onze webshop.