Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
De baby’s zouden een stofje in hun brein missen dat alarm slaat als ze tijdens hun slaap niet goed meer ademen.
Bij wiegendood overlijdt een ogenschijnlijk gezonde baby onverwacht in zijn slaap. Als ook na volledig onderzoek geen ziekte of lichamelijke afwijking gevonden wordt, spreek men van SIDS, ofwel sudden infant death syndrome. Een team Australische onderzoekers schept wat verheldering in het tragische, tot dusver onverklaarbare fenomeen. Ze stellen dat een enzym dat mogelijk betrokken is bij alertheid en bewustzijn een belangrijke rol speelt.
Lees ook:
Samenloop van omstandigheden
Hoewel onderzoek verschillende omstandigheden in beeld gebracht heeft waaronder wiegendood vaker lijkt voor te komen, is er over de werkelijke oorzaken van SIDS veel onduidelijk. “Internationaal wordt aangenomen dat het een samenloop van omstandigheden is waardoor een kwetsbaar kind tijdens een bepaalde periode van de ontwikkeling tijdens slaap niet goed reageert als die – door allerlei omstandigheden – in de problemen komt”, vertelt kinderarts Adèle Engelberts aan KIJK. Engelberts, niet betrokken bij het onderzoek, is deel van de expertisegroep Wiegendood van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde.
Er is de afgelopen jaren veel vooruitgang geboekt op het gebied van wiegendood in Nederland door de omstandigheden waardoor een kind in de problemen kan komen, zoveel mogelijk te verminderen, vertelt Engelberts. “Zo raden doctoren ouders af het kind op de buik te leggen, onder een dekbed, of in een wieg met (veel) spulletjes. Mede hierdoor is het aantal jaarlijkse gevallen van wiegendood in Nederland gedaald van meer dan 200, tot ongeveer 15 gevallen per jaar.”
Extra kwetsbaar
Eén van de theorieën is dat kinderen die een wiegendood sterven een niet opgemerkt defect in het brein hebben die ontwaken en ademhaling beïnvloedt. Het defect zou ervoor zorgen dat als een kind tijdens het slapen stopt met ademen, het niet wakker schrikt. Omdat de schrik, die de ademhaling weer op gang zou brengen, uitblijft, komt de baby te overlijden.
“Het wakker worden bij zuurstofgebrek, zodat je iets aan zo’n ‘problematische situatie’ kan doen, is een belangrijk verdedigingsmechanisme”, legt Engelberts uit. “Verscheidene studies wijzen erop dat deze wekreflex het bij gevallen van wiegendood laat afweten.”
“De wekreflex laat het bij gevallen van wiegendood afweten”
Kinderarts Adèle Engelberts, expertisegroep Wiegendood, Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde
De onderzoekers achter de nieuwe studie, verbonden aan het Children’s Hospital Westmead in de Australische hoofdstad Sydney, zeggen deze theorie te hebben bevestigd. Ze publiceerden het onderzoek onlangs in vakblad eBioMedicine, onderdeel van The Lancet.
Wekbaarheid
Het team analyseerde hielprikbloedsamples van baby’s die aan SIDS overleden. Die vergeleken ze vervolgens met het bloed van gezonde, levende kinderen en kinderen met een andere, geïdentificeerde doodsoorzaak. De onderzoekers ontdekten dat het activiteit van het enzym butyrylcholinesterase (BChE) aanzienlijk lager was in de ‘SIDS-baby’s’ dan in het bloed van de twee controlegroepen.
Butyrylcholinesterase speelt een rol in het onwillekeurige ofwel autonome zenuwstelsel. “De onderzoekers denken daarom dat een gebrek hieraan op nog onbekende wijze de wekbaarheid, de zogenaamde arousal, van de baby kan beïnvloeden”, aldus Engelberts. De arousaltoestand is laag als je bijvoorbeeld heel slaperig bent, en hoog bij stress, inspanning of opwinding.
Dat verklaart volgens de onderzoekers waarom SIDS voornamelijk tijdens slaap plaatsvindt. Wat de verlaagde activiteit precies veroorzaakt, en hoe die precies aangrijpt, is nog onduidelijk, aldus Engelberts.
Schuldvraag
Cognitief neuropsycholoog aan de Tilburg University Marion van den Heuvel, niet betrokken bij de studie, spreekt van een “goed en zorgvuldig opgezet onderzoek met betrouwbare resultaten.” Van den Heuvel: “SIDS is een verschrikkelijk tragisch fenomeen. Ouders van deze overleden kindjes dragen vaak een enorme last met zich mee: waarom is mijn kindje overleden? En een nog ergere schuldvraag: Hadden we dit kunnen voorkomen?”
“Dit artikel geeft inzicht. Mogelijk overlijden deze kindjes (of een deel daarvan) doordat een stofje (BChE, red.) in hun hersenen mist dat normaal gesproken alarm slaat als ze tijdens hun slaap niet goed meer ademen”, vervolgt Van den Heuvel.
Vervolgonderzoek
“Het is veelbelovend dat men iets heeft gevonden dat mogelijk kwetsbare kinderen kan identificeren voordat ze overlijden”, vindt Engelberts. “Dat is heel hoopvol.” Belangrijk is volgens de kinderarts wel dat er snel meer onderzoek komt naar hoe BChE precies werkt en naar hoeveel kinderen er ‘te weinig’ van in hun bloed hebben. Zo hadden de wiegendoodkinderen in de nieuwe studie gemiddeld duidelijk minder van het enzym in hun bloed, maar er waren ook niet-wiegendoodkinderen met een lagere waarde.
“Het is veelbelovend dat men iets heeft gevonden dat mogelijk kwetsbare kinderen kan identificeren voordat ze [aan wiegendood] overlijden.”
Kinderarts Adèle Engelberts, expertisegroep Wiegendood, Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde
“Is zo’n waarde alleen gevaarlijk als er ook nog iets anders aan de hand is?”, vraagt Engelberts zich af. “Dit onderzoek geeft nog geen informatie over de omstandigheden rond het overlijden van de kinderen. Dat zou een belangrijke volgende stap kunnen zijn. Bij deze studie is gekeken naar bloed dat in de eerste levensweek geprikt is. Wellicht kan je duidelijker onderscheid maken als je (ook) op een later tijdstip bloed afneemt.”
“Pas als je weet wat voor rol het enzym speelt en welke waardes echt gevaarlijk kunnen zijn, is het mogelijk te denken aan een manier om te screenen en in te grijpen”, nuanceert Engelberts. “Maar dat dat neemt niet weg dat het een grote doorbraak is dat we nu een ingang hebben.”
Update 20/5/2022: Dit artikel is aangepast en aangevuld a.d.h.v. input van Adèle Engelberts.
Bronnen: eBioMedicine, Biospace