Wetenschappers hebben een eiwit gemaakt dat koolmonoxide in het bloed razendsnel verwijdert. Is dit het eerste antigif tegen deze sluipmoordenaar?

Het is koud, de verwarming staat hoog en de Cv-ketel draait op volle toeren. Als je pech hebt, ontstaat er naast warmte ook het gas koolmonoxide. Deze stille moordenaar eist elk jaar gemiddeld 10 doden en honderden zieken in Nederland. Mogelijk wordt dit in de toekomst teruggedrongen, want onderzoekers van de University of Pittsburgh hebben een eiwit ontwikkeld dat koolmonoxide vliegensvlug bindt, waarna het wordt uitgeplast.

Huidige therapieën niet snel genoeg

Bij koolmonoxidevergiftiging verdringen de koolmonoxide-moleculen de zuurstofmoleculen op hemoglobine, het eiwit dat zuurstof in het bloed vervoert naar je organen. Je merkt in eerste instantie dat je hoofdpijn krijgt, misselijk wordt en steeds vermoeider raakt. Later wordt je bewusteloos, loop je hersenschade op en kun je uiteindelijk overlijden.

Slachtoffers worden snel aan 100 procent zuurstof gelegd of verblijven in een hyperbare kamer, waar zuurstof onder grote druk wordt toegevoerd. Deze therapieën werken in sommige gevallen niet snel genoeg. Daar moet het nieuw ontwikkelde eiwit verandering in brengen.

Halfwaardetijd 23 seconden

De onderzoekers vonden dat neuroglobine, een hemoglobine-variant die alleen in het brein voorkomt, koolmonoxide een stuk sneller bindt dan hemoglobine. Ze besloten het eiwit te modificeren, waardoor het uiteindelijk maar liefst 1200 maal sneller in staat is de gevaarlijke gasmoleculen los te krijgen van hemoglobine ten opzichte van gewone lucht.

Normaal is de halfwaardetijd, de tijd waarin de helft van een stof is verdwenen, van koolmonoxide in de mens ruim 5 uur in gewone lucht. Met zuurstoftherapie is dat 74 minuten. Maar met NgbH64Q, zoals de eiwit-mutant wordt genoemd, bleek dat maar 23 seconden te zijn.

Koolmonoxide uitgeplast

Bij testen in muizen was het effect van NgbH64Q opzienbarend te noemen. Van de acht muizen die dodelijke gehaltes aan koolmonoxide in hun bloed hadden, overleefden er zeven dankzij het middel. In tegenstelling tot 10 procent in de niet-behandelde groep muizen.

Verder zagen de onderzoekers het eiwit samen met het gebonden koolmonoxide kort na behandeling in de muizenurine verschijnen. Oftewel: NgbH64Q neemt het gevaarlijke gas veilig weg uit het lichaam, zonder schijnbaar schadelijke bijwerkingen.

“Voorkomen beter dan genezen”

Toxicoloog Guido Haenen van het Maastricht UMC vindt het een mooi onderzoek: “Dit zou zeker een effectief antidoot kunnen zijn”. Toch plaatst hij ook kanttekeningen. “Het middel moet op veel plaatsen beschikbaar zijn en in een vorm die kan worden toegediend. Bij een injectie heb je altijd een deskundige nodig. Dit beperkt de toepasbaarheid.”

Ook is het nog even afwachten wat de bijwerkingen van het middel gaan zijn. “Het antidoot zou ook stoffen kunnen binden die juist een gunstige werking op het lichaam hebben. Dat is iets wat je niet wilt hebben.”

Tenslotte geeft Haenen aan dat voorkomen beter is dan genezen. “Het is beter koolmonoxidevergiftiging te voorkomen door de apparatuur (verwarming en dergelijke) goed te controleren en door koolmonoxide-melders te plaatsen.”

Bronnen: Science Translational Medicine, University of Pittsburgh, AAAS

Beeld: Santeri Viinamäki/CC BY-SA 4.0