Maak kennis met Zhong Zhong en Hua Hua: twee gekloonde Java-aapjes. Ze zijn ook de eerste primaten die met dezelfde techniek zijn gecreëerd als Dolly.
We kennen allemaal Dolly het schaap: het eerste volwassen zoogdier dat is gekloond. Hoewel er een hoop ophef ontstond rondom klonen, zijn er sindsdien veel andere dieren gekloond met de ‘Dolly-techniek’. Alleen primaten niet.
Maar Chinese wetenschappers zijn er nu in geslaagd om klonen te maken van Java-apen (ook wel krabbenetende makaken genoemd) op dezelfde manier als schaap Dolly. De kleintjes heten Zhong Zhong en Hua Hua en zijn, respectievelijk, acht en zes weken oud.
Kernloos
Wat wij nu de Dolly-techniek noemen, heet voluit somatic cell nuclear transfer (SCNT). Via deze strategie wordt een levensvatbaar embryo uit een lichaamscel en een eicel gecreëerd. Hierbij krijgt een eicel, waaruit de kern is gehaald (en die bevat het DNA), een donorkern van een somatische cel (een gewone lichaamscel). De eicel ontwikkelt zich vervolgens tot een kloon van wat de donorkern heeft gedoneerd.
Voorheen waren apencelkernen resistent voor de SCNT-techniek, maar de onderzoekers wisten dit probleem te omzeilen door zogenaamde epigenetische modulators toe te voegen. Deze modulators zetten, nadat de donorkern in de eicel was aangebracht, bepaalde genen uit die de ontwikkeling van het embryo remden.
Onderzoeker Zhen Liu, eerste auteur van het artikel dat in Cell is gepubliceerd, was drie jaar bezig om de techniek op apen toepasbaar te maken. Na heel veel oefenen, verfijnen en optimaliseren is het dan eindelijk gelukt.
De aapjes maken het goed en groeien normaal vergeleken met apen van hun leeftijd. De komende paar maanden worden er nog meer makaakklonen geboren in het lab.
Nieuw model
Waar de snoezige aapjes voor worden gebruikt? Onderzoek natuurlijk. “Er zijn nog steeds een hoop onbeantwoorde vragen over de primatenbiologie die we nu hopelijk kunnen beantwoorden met dit model”, zegt Qiang Sun, een van de onderzoekers.
“Je kunt gekloonde apen produceren met dezelfde genetische achtergrond,” vervolgt Sun, “behalve het gen dat je hebt gemanipuleerd. Met deze modellen kunnen we niet alleen genetisch bepaalde hersenziekten onderzoeken, maar ook kanker, immuun- of stofwisselingsstoornissen. Bovendien stelt het ons in staat de werkzaamheid van geneesmiddelen voor deze aandoeningen te testen voor klinisch gebruik.”
Geen verschil
“Apen krijgen geen (identieke) tweelingen van nature, dus vormen ze geen betrouwbaar model voor het testen van medicijnen bijvoorbeeld”, zegt hoogleraar ontwikkelingsbiologie Christine Mummery (Universiteit Leiden). “Effecten zijn dan moeilijk te bepalen, omdat er altijd een genetisch verschil is.” En daar zou een proefdierenmodel met gekloonde apen verandering in kunnen brengen.
Ook bioloog Christian Tudorache (Universiteit Leiden) denkt dat de gekloonde apen nuttig zijn voor medisch onderzoek. “Want zo hoeven door het verlagen van de genetische variabiliteit minder dieren gebruikt hoeven te worden.” Toch voegt hij er ook een bezwaar aan toe. “Gegeven hoe weinig levensvatbare nakomelingen werden geproduceerd (en we moeten nog afwachten of deze baby’s ook gezond volwassen worden) is het twijfelachtig of de aanpak voordelen biedt vergeleken met de alternatieve ‘traditionele’ splitsing van embryo’s.”
Apekoppen
“Vanuit wetenschappelijk perspectief gezien, is dit een bijzonder mooie ontwikkeling”, mailt bioloog Anna-Pavlina Haramis (Universiteit Leiden). “Maar het brengt ook risico’s met zich mee vanwege de ‘genetische nabijheid’ met mensapen en de mogelijkheden om het genoom te manipuleren met – op dit moment – onvoorspelbare gevolgen. En omdat dit zo’n recente ontwikkeling is, weten we ook nog niet wat de gezondheidstoestand op de lange termijn van de klonen is.”
Dat moet de tijd leren, maar ondertussen kunnen we wel via onderstaand filmpje van de donderstenen genieten:
Bronnen: Cell, Cell Press via EurekAlert!
Beeld: Qiang Sun en Mu-ming Poo, Chinese Academy of Sciences
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!