Naarmate een autist ouder wordt, werken de spiegelneuronen in zijn hersenen steeds beter. En dat maakt hem socialer, zo lijkt nieuw, Nederlands onderzoek uit te wijzen.

Wat is de oorzaak van autisme? Eén theorie wijst naar de zogenoemde spiegelneuronen. Dit zijn zenuwcellen die niet alleen ‘vuren’ wanneer we zelf een bepaalde handeling verrichten, maar ook wanneer we iemand anders diezelfde handeling zien verrichten. Onder meer zou dit mechanisme ons helpen bij het interpreteren van andermans gezichtsuitdrukkingen: we ‘kopiëren’ die onbewust in onze hersenen, waardoor we de bijbehorende emoties makkelijker begrijpen. Het idee is dat dit spiegelneuronensysteem niet goed werkt bij autisten, wat leidt tot problemen in de omgang met anderen. Een nieuw onderzoek ondersteunt deze kijk op zaken, en heeft bovendien een opmerkelijk verband aan het licht gebracht: hoe ouder een autist wordt, des te actiever zijn spiegelneuronen en des te beter hij sociaal gezien functioneert.

Gezichtsuitdrukkingen

Onderzoekers van het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen van de KNAW en van het Universitair Medisch Centrum Groningen kwamen tot deze conclusie door 21 autistische proefpersonen te onderzoeken, en 21 ‘gewone’ proefpersonen met een vergelijkbare leeftijd en IQ. Die moesten allemaal kijken naar filmpjes van mensen met verschillende gezichtsuitdrukkingen. Terwijl ze dit deden, zoomden de wetenschappers met een fMRI-scanner in op het hersengebied inferior frontal gyrus, dat zich rechts voorin het brein bevindt.

Waarom dit gedeelte? “Uit onderzoek bij makaken is gebleken dat de motorische cellen in dit gebied actief zijn als ze andere apen een handeling zien uitvoeren”, zegt Jojanneke Bastiaansen, eerste auteur van het in Biological Psychiatry verschenen artikel over het onderzoek. “Daarbij hebben we ingezoomd op het stukje waarvan uit eerder onderzoek is gebleken dat het bij autistische kinderen niet reageert als ze gezichten te zien krijgen.”

Uit het onderzoek bleek dat het betreffende hersengebiedje inderdaad onderactief was bij de jongste proefpersonen, maar dat dit verschil wegviel bij de oudere deelnemers. Bovendien bleken die oudere deelnemers op sociaal gebied minder problemen te ondervinden. Het lijkt er dus op dat het spiegelneuronensysteem bij jonge autisten weliswaar niet goed werkt, maar dat het zich in de loop der jaren blijft ontwikkelen.

Beweeglijke delen

Ter controle werd ook gekeken naar schizofrene proefpersonen die in dezelfde mate sociale problemen ervoeren als de onderzochte autisten. “Bij hen vonden we geen koppeling tussen hersenactiviteit en sociale functionaliteit”, zegt Bastiaansen. Bovendien, zo meldt het artikel in Biological Psychiatry, waren oudere schizofrenen niet sociaal vaardiger dan jongere. Oftewel: het lijkt hier te gaan om een verschijnsel dat specifiek met autisme te maken heeft.

Volgende vraag is dan natuurlijk: hoe komt het dat het onderzochte hersengebiedje bij autisten met de jaren steeds actiever wordt? Een mogelijke verklaring is dat autisten naarmate ze ouder worden meer leren te letten op de beweeglijke delen van een gezicht: de wangen, de neus en de mond. Met die extra informatie zou het spiegelneuronensysteem beter zijn werk kunnen doen, en de autist dus beter worden in het interpreteren van gezichten.

Bronnen: Biological Psychiatry, KNAW