“Een sterfgeval is een tragedie, een miljoen sterfgevallen een statistiek”, zei Josef Stalin ooit. En statistieken van sterfgevallen, daar staat Bloedlanden bol van.

Dit ruim zeshonderd pagina’s tellende boekwerk gaat namelijk over alle mensen die door de nazi’s en het Sovjetregime werden vermoord in de periode 1933-1945, in het gebied waar de titel van het boek naar verwijst: van Polen tot het westen van het huidige Rusland, en van de Baltische staten tot de Oekraïne. De duizelingwekkende body count die Stalin en Hitler hier wisten te bereiken: 14 miljoen slachtoffers.

Natuurlijk, daar zitten de miljoenen Joden bij die omkwamen in de vernietigingskampen van de nazi’s. Die worden door auteur Timothy Snyder ook zeker niet vergeten, maar het grootste deel van zijn boek gaat over de miljoenen overige doden, waar we het veel minder vaak over hebben. Neem bijvoorbeeld de meer dan 5 miljoen mensen die van de honger stierven in de Sovjet-Unie van begin jaren dertig. De oorzaak: Stalins desastreuze hervormingen van de landbouw en de verknipte logica die de dictator daarbij hanteerde. Zo werden boeren die het waagden te weinig eten te hebben gezien als “saboteurs die samenwerkten met de kapitalistische machten om de Sovjet-Unie in diskrediet te brengen”. En ja, dat soort figuren ga je uiteraard niet helpen door ze in leven te houden met (door henzelf verbouwd!) graan dat je eigenlijk voor de export had bestemd.

Het hoofdstuk over de bovenstaande periode is al genoeg om je de rest van je leven koude rillingen te bezorgen bij het horen van de naam Stalin, maar de besnorde Georgiër hield het niet bij het veroorzaken van een enorme hongersnood. Ook deporteerde en executeerde hij er in eigen land op los, wat tot nog eens honderdduizenden dode Sovjet-burgers leidde. Daarna vielen Stalin en Hitler samen Polen binnen, waarbij naar schatting zo’n 200.000 inwoners van dat land werden vermoord. En vervolgens viel Hitler de Sovjet-Unie aan, een actie die ook weer enorme aantallen burgerslachtoffers eiste.

Op die voet gaat Bloedlanden door. Duizenden, tienduizenden, honderdduizenden, miljoenen doden passeren de revue, allemaal door toedoen van de Sovjets en de nazi’s. En voor het geval je als lezer onaangedaan zou blijven bij het lezen van al die cijfers, heeft Snyder ook allerlei persoonlijke verhalen verzameld uit de betreffende periode. Fragmenten van dagboeken, woorden die op de muren van synagoges zijn gekrabbeld, briefjes die uit bussen werden gegooid… Ontroerende, onthutsende stukjes tekst die ervoor zorgen dat een statistiek van 100.000 doden weer verandert in een optelsom van 100.000 tragedies.

hardcover | 624 pagina’s | Ambo | € 39,95 | ISBN 978 90 263 2120 7