Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Je hebt de koppen misschien wel gezien: ‘bonobo’s blijken toch agressiever dan chimpansees’. Klopt dat wel?
Bonobo’s en chimpansees zijn primaten waar de mens het nauwst verwant aan is. Menselijk gedrag heeft veel weg van beide soorten. Onze empathie en vredelievendheid zouden we delen met bonobo’s, terwijl agressie en het voeren van oorlog juist bij chimpansees voorkomt.
Tenminste, dat werd altijd gezegd. Onderzoekers van onder andere Harvard University en het Jane Goodall Institute namen het gedrag van mannetjesbonobo’s en -chimpansees onder de loep. Daaruit bleek dat bonobo’s juist de agressievelingen waren. Mogen we nu beweren dat bonobo’s net zo driftig en gevaarlijk zijn als chimpansees? Daar hebben experts nog wel wat twijfels over.
Lees ook:
- ‘Ik wil weten wat er in het koppie van een aap gebeurt’
- ‘Bonobo’s hebben een voorkeur voor hufters’
- Bijzonder: bonobo’s delen hun voedsel met onbekende soortgenoten
Focal follows
De onderzoekers bestudeerden het gedrag van drie groepen bonobo’s in Congo en twee groepen chimpansees in Tanzaniaanse reservaten. Ze hielden de mannetjes elke dag, gedurende acht maanden, in de gaten met ‘focal follows’: ze maakten systematische notities van al het agressieve gedrag binnen de apengroepen.
De resultaten wezen erop dat bonobo’s zich veel vaker driftig opstelden dan de chimpansees. Daarnaast kwamen ze wat dat betreft ook meer in fysiek contact met groepsgenoten.
Alleen mannetjesapen
Liesbeth Sterck, hoogleraar diergedrag en cognitie aan de Universiteit Utrecht, is erg enthousiast over het onderzoek. “Ze hebben wilde bonobo’s onderzocht op verschillende plekken in Congo. Een ontzettend nuttig onderzoek dat goed is uitgevoerd.”
De hoogleraar heeft wel een kanttekening: “Het onderzoek richt zich alleen op het gedrag van mannetjes.” Waarom de vrouwtjes niet in het onderzoek zijn meegenomen, is niet bekend. Volgens Sterck kan dat zijn doordat chimpanseevrouwtjes niet gevolgd zijn. “Het vinden, volgen en bestuderen van hen gaat veel moeilijker.”
Bonobo’s zijn niet altijd even lief, maar…
Moet het imago van bonobo’s nu helemaal worden bijgesteld? Mariska Kret, cognitief psycholoog aan de Universiteit Leiden, vindt het belangrijk om te beseffen dat bonobo’s niet altijd lieverdjes zijn. Toch heeft ze haar bedenkingen.
“Ten eerste was één van de bonobogroepen relatief klein, bestaande uit slechts zes individuen. De chimpansees leefden daarentegen met elf tot 38 apen bij elkaar. Of een kleine groep een niet-representatieve situatie is, kan ik niet zeggen. Maar er zullen waarschijnlijk wel sneller irritaties ontstaan, dus ook meer agressief gedrag.”
De cognitief psycholoog gaat door: “Ook zijn alleen de interacties tussen apen binnen dezelfde groep bestudeerd. Maar tussen individuen van verschillende groepen komt juist veel meer agressie voor. Dat is wat we zo veel bij chimpansees zien: die zijn erop uit om andere groepen met geweld aan te vallen, waarbij zelfs doden vallen.” Bonobo’s hebben dit soort dodelijke agressie nog nooit laten zien.
Wat ook opvalt aan de resultaten, is dat de meeste agressieve incidenten onder de bonobo’s van één mannetje kwamen. “Hoewel de bonobo’s vaker agressie vertoonden, lijkt dat ene mannetje wel het totaalplaatje te beïnvloeden.”
Evolutie van gedrag en emotie
Kret vindt het net als Sterck opmerkelijk dat alleen mannetjes zijn bestudeerd, en dat vrouwtjesgedrag volledig buiten beschouwing wordt gehouden.
De wetenschappers schreven over het gedrag van de mensapen in vakblad Current Biology. Ze beschreven duidelijk dat het alleen om de mannetjes ging. Toch lijkt het op verschillende mediakanalen alsof de resultaten voor beide geslachten gelden. Maar dat is dus niet bewezen.
“Hoewel de onderzoeksopzet echt goed in elkaar zat, kunnen we niet zomaar constateren dat alle bonobo’s agressief zijn.” Maar deze studie is wel een aanleiding voor meer onderzoek. “En dat doen we graag”, laat Kret weten. “Deze apen zijn enorm interessant om de evolutie van ons eigen gedrag te analyseren. Oorlog voeren en vermoorden, maar ook liefde en empathie; dit alles komt net zo sterk voor bij niet-menselijke primaten.”
Bronnen: Current Biology, EurekAlert!
Beeld: Maud Mouginot, Boston University