Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Verstopte groeiringen in de schubben van coelacanthen duiden er volgens onderzoekers op dat de vissen niet twintig, maar bijna honderd jaar oud kunnen worden.
Bijna alles aan de coelacanth – een kwastvinnige vis waarvoor de tijd stil lijkt te staan – suggereert een ‘langzaam leven’. Toch concludeerden onderzoekers aan de hand van groeiringen in de schubben dat de gigantische vissen niet veel ouder werden dan twintig jaar. Geen langzame groei dus, maar juist een snelle.
Een bijzonder tegenstrijdigheid, vonden Franse marine ecologen. En dus namen ze de vissen opnieuw onder de loep. Het team ontdekte meer groeiringen, alleen zichtbaar onder gepolariseerd licht. De conclusie: coelacanthen kunnen waarschijnlijk vijfmaal ouder worden dan die eerdere onderzoekers suggereerden, zo schrijven de ecologen in vakblad Current Biology.
Lees ook:
Langzaam
Coelacanthen, zoals de Afrikaanse coelacanth (Latimeria chalumnae), kunnen tot wel twee meter lang worden. Ze hebben een trage stofwisseling en nemen relatief langzaam zuurstof uit het water op. Ook zijn coelacanthen eierlevendbarend: de eieren worden in het lichaam van de moeder uitgebroed. Al deze eigenschappen zijn typerend voor langzame groeiers, die doorgaans erg oud kunnen worden.
Twee eerdere studies (uit 1939 en 2000) naar de leeftijd en groei van de vissen concludeerden echter het tegenovergestelde. Uit de groeiringen (circuli) op de schubben, vergelijkbaar met de jaarringen van een boom, zou blijken dat coelacanthen juist snelle groeiers zijn. Ze zouden maximaal een jaar of twintig worden.
Verstopte ringen
Het team achter het nieuwe onderzoek nam de schubben van 27 Afrikaanse coelacanthen (Latimeria chalumnae), gevangen tussen 1953 en 1991 voor de kust van de Comoren, onder de loep. Ze ontdekten dat de circuli die hun collega’s eerder beschreven niet de enige waren. Voor elke ring vonden ze nog gemiddeld vijf kleinere lijnen – alleen zichtbaar onder gepolariseerd licht.
De extra ‘verstopte’ circuli suggereren volgens de wetenschappers dat de geschatte levensduur van de coelacanth door de auteurs van de eerdere onderzoeken met een factor vijf werd onderschat. De vissen zouden niet maximaal twintig jaar, maar een eeuw oud kunnen worden. De oudste van de 27 coelacanthen was volgens de onderzoekers 84 jaar.
Overigens zijn er verschillende studies geweest waarin werd gesuggereerd – deels op basis van hun typerende ‘langzame leefwijze’ – dat coelacanthen flink ouder worden dan maximaal twintig jaar. Een levensduur van mogelijk honderd werd nog niet eerder geschat. Onderzoek naar coelacanthen doen is lastig omdat de vissen ernstig bedreigd en (dus) zeldzaam zijn. Wetenschappers moeten het daarom dus meestal doen met al overleden ‘museumexemplaren’.
Geslachtsrijp
Aan de hand van de nieuwe geschatte levensduur denken de onderzoekers dat de mannetjes geslachtsrijp zijn tussen 40 en 69 jaar, en de vrouwtjes tussen de 58 en 66 jaar. Ook zouden de circuli op de schubben van twee embryo’s suggereren dat de vrouwtjes maar liefst vijf jaar zwanger zijn.
Christian Tudorache, bioloog en visfysioloog (Universiteit Leiden) en niet betrokken bij het onderzoek, is van dat laatste niet overtuigd. “De late geslachtsrijpheid vind ik niet vreemd. Dat zien we immers wel vaker. Een gestatieperiode (lees: de duur van de zwangerschap, red.) van vijf jaar daarentegen vind ik onwaarschijnlijk. Vijf jaar zwangerschap tegenover een vruchtbare periode van 30 jaar (tussen ~40 en ~70 jaar, red.) lijkt het mij vanuit biologisch oogpunt op geen enkele manier waard.”
“Een gestatieperiode van vijf jaar is het vanuit biologisch oogpunt niet waard”
Christian Tudorache, bioloog en visfysioloog (Universiteit Leiden)
Verificatie
Hoewel Tudorache spreekt van een mooie nieuwe methode om de leeftijd van vissen mee te bepalen, is de bioloog kritisch. “Ik mis de verificatie met een bekende methode zoals otolietenanalyse. Dat zou het onderzoek en de conclusies veel sterker maken.” Otolieten, ook wel gehoorsteentjes genoemd, zijn structuren in het binnenoor van vissen. Met de jaarlijkse groeiringen in een otoliet kan de leeftijd van een vis bepaald worden.
Coelacanthen zijn bijzondere, nog vrij mysterieuze dieren, en het is daarom goed is dat er onderzoek naar gedaan wordt, beaamt de bioloog. Toch vindt hij de “terugkerende ophef” over de vissen wat overdreven. “Een eeuw is natuurlijk lang, maar daarin is de coelacanth absoluut niet de enige zoutwatervis. Zo kan de beloegasteur (Huso huso) 150 jaar worden en werd er een aantal jaar geleden een Groenlandse haai (Somniosus microcephalus) ontdekt – een écht levend fossiel – van meer dan 500 jaar oud.”
Bronnen: Current Biology, EurekAlert!
Beeld: Laurent Ballesta; Bruce Henderson/CC BY-SA 4.0; Mahé, Ernande & Herbin, 2021/Current Biology