Wetenschappers hebben de oorsprong en samenstelling vastgesteld van de meteoriet die 66 miljoen geleden een massa-uitsterving veroorzaakte.

De Chicxulubkrater in Mexico houdt nog altijd vele geologen en sterrenkundigen bezig. Op deze plek landde de meteoriet die zo lang geleden de machtigste reptielen op aarde uitmoordde. Op deze ‘crime scene’ zijn nu nieuwe details naar boven gekomen over de dader van de alom bekende massa-extinctie. De betreffende meteoriet was van het koolstoftype en kwam van voorbij de baan van Jupiter, zo schrijft een onderzoeksteam van onder meer de Universiteit van Cologne (Duitsland) nu in het wetenschappelijke tijdschrift Science.

Lees ook:

• Waarom bepaalde dieren de ‘dinokiller’ wél overleefden
• ‘Dinokiller raakte aarde vanuit dodelijkste hoek’
• Vijf eerdere massa-extincties

Soorten asteroïden

Meteorieten – of beter gezegd asteroïden zolang ze nog in de ruimte zijn – kun je grofweg verdelen in drie klassen. C-klasse-(koolstof-)asteroïden komen het meeste voor. Ze bestaan grotendeels uit koolstof, waardoor ze donker zijn en soms lastig waarneembaar. Deze brokken ruimtepuin behoren tot de oudste objecten in het zonnestelsel: ze ontstonden ten tijde van vorming van alle planeten.

Asteroïden van het S-type (siliciumtype) zijn meer steenachtig, werden pas later gevormd en zijn daarmee een stuk jonger. In tegenstelling tot C-meteorieten vind je deze voornamelijk tussen de zon en de baan van Jupiter, vooral in de asteroïdegordel tussen deze laatste planeet en Mars. Ten slotte zijn er ook nog de uit metalen bestaande M-klasse-asteroïden.

Hoge concentratie

Van de Chicxulub-meteoriet was nog niet bekend om welke klasse asteroïde het ging. Daar komt dus nu met het huidige onderzoek verandering in. Carsten Münker en zijn collega’s concentreerden zich op het stofje ruthenium. Ruthenium behoort tot de zogenoemde platinum-groep-elementen (PGE’s), waartoe ook onder meer iridium, osmium en palladium behoren.

PGE’s vind je in hoge concentraties in gesteentelagen die werden gevormd tijdens een grote inslag. Zo weten we dat de meteoriet die de dinosauriërs uitroeide 66 miljoen jaar geleden insloeg en dat die inslag zijn weerslag op de hele aarde had (hoge gehaltes PGE’s vind je overal op de zogenoemde Krijt-Paleogeengrens in gesteente).

Isotopen in meteorieten

Het onderzoeksteam keek naar enkele isotopen van ruthenium. Isotopen zijn atomen van hetzelfde element maar met een net iets anders opgebouwde atoomkern. De verhouding isotopen van ruthenium is heel specifiek voor het type meteoriet die de inslag veroorzaakte.

Münker en zijn team analyseerden monsters van zowel de inslagplek in de Golf van Mexico (de Chicxulubkrater) als van enkele andere plekken op aarde waar de hoge concentratie PGE’s in de betreffende gesteentelaag goed te zien was.

Ter vergelijking evalueerden de onderzoekers ook monsters van andere inslagen in de geschiedenis van de aarde. Zowel inslagen die relatief recent plaatsvonden, tussen de 36 en 470 miljoen jaar geleden, als hele oude van tussen de 3,5 en 3,2 miljard jaar terug. Ten slotte keken ze ook nog naar de ruthenium-isotoopverhoudingen in meteorieten waarvan bekend is ze van de C- of S-klasse waren.

Zeer oude asteroïde

Het onderzoeksteam vond dat de monsters van de Chicxulubkrater wat betreft ruthenium-isotoopverhoudingen sterk leken op die van de C-meteorieten. Oftewel: de ‘dinokiller’ moet ook van het C-type zijn geweest. En volgens Münker en collega’s moet deze van ver voorbij Jupiter zijn gekomen en zeer oud zijn geweest. Ook de inslagen op de hele jonge aarde moeten zijn veroorzaakt door C-asteroïden.

De daders van de ‘recentere’ inslagen (die overigens ook massa-extincties hebben veroorzaakt) waren dan weer waarschijnlijk van het S-type en kwamen mogelijk vanuit de asteroïdegordel tussen Mars en Jupiter.

‘Heel bijzonder‘

Planeetwetenschapper Wim van Westrenen van de Vrij Universiteit Amsterdam is onder de indruk van de studie. “De onderzoekers hebben een bijzondere nieuwe techniek gebruikt om de isotopenverhoudingen in meteorieten en aardlagen te bepalen. Deze kunnen worden gebruikt als ‘vingerafdrukken’ van het soort meteoriet. De auteurs van de studie laten overtuigend zien dat de meteoriet die 66 miljoen jaar geleden insloeg op aarde een ‘vingerafdruk’ heeft die je alleen vindt in brokken steen ver weg van de aarde.”

“Het is heel bijzonder dat we kunnen achterhalen dat deze inslag is te danken aan een grote steen die super ver van de aarde (en 4,5 miljard jaar geleden) is ontstaan. Op zijn lange tocht richting onze planeet is hij nergens tegenaan gebotst, tot wij 66 miljoen jaar geleden in het vizier kwamen.”

Genoeg vragen

We zijn dus een stapje dichterbij gekomen bij een beschrijving van de dader van het bloedbad van 66 miljoen jaar geleden. Maar er zijn nog genoeg vragen. Waar kwam de asteroïde precies vandaan? Hoe werd hij gevormd? Wat was precies zijn vorm? En waarom ging hij eigenlijk richting de aarde? Münker en vele andere onderzoekers over de hele wereld zullen ongetwijfeld nog lang blijven zoeken naar de antwoorden.

Bronnen: Science, AAAS via EurekAlert!

Beeld: iStock/Getty Images

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!