Van een kankerstamcel tot een DNA-encyclopedie: de biologie bracht ons veel interessants dit jaar. De drie hoogtepunten volgens KIJK.
Met op nummer 3: kankerstamcel blijkt te bestaan
De ene tumorcel is de andere niet. Wetenschappers vermoedden al dat er zoiets bestond als een basistumorcel met minder radicale nazaten, maar dit jaar lijkt definitief het bewijs geleverd. Drie verschillende publicaties, waaronder eentje van de Universiteit Utrecht, tonen aan dat tumoren groeien vanuit kankerstamcellen. Die kwaadaardige cellen delen zich ongeremd en doen de tumor zo groeien. Maar hun nazaten zijn lang niet zo kwalijk. Deze ontdekking biedt kansen voor de bestrijding van kanker en verklaart waarom chemotherapie vaak slecht werkt: wanneer de tumor slinkt en de kankerstamcel overleeft, begint het liedje van voren af aan. Het is dus zaak om juist díe cellen aan te pakken.
En op nummer 2: onderzoek naar ‘microbioom’ neemt grote vlucht
De meeste mensen willen er liever niets over weten: de bacteriën in en op hun lichaam. Desondanks werd er dit jaar volop gepubliceerd over dit ‘microbioom’. Dat we tien keer meer bacteriën bij ons dragen dan we lichaamscellen hebben, was al bekend. Maar nog niet dat er 10.000 verschillende soorten voorkomen, die van plek tot plek en van persoon tot persoon enorm verschillen. Niet voor niets wordt er gesproken over ecosystemen. Inmiddels zijn er steeds meer bewijzen dat ons microbioom invloed heeft op onze gezondheid, onder andere door samen te werken met ons immuunsysteem óf dat juist op de proef te stellen. Er zijn zelfs aanwijzingen dat die beestjes mede ons gedrag bepalen. Maar daarover vast meer in 2013.
Hét hoogtepunt van 2012: DNA-encyclopedie gepubliceerd
Slechts 2 procent van ons DNA bevat de informatie die het bouwplan vormt voor ons lichaam. Genen voor onze oogkleur bijvoorbeeld, maar ook voor de opbouw van onze spieren en de activiteit van onze hersenen. De rest van ons DNA hangt er een beetje zinloos omheen, luidde tot voor kort de populaire uitleg, en werd dan ook junk DNA genoemd. Wetenschappers geloofden hier al weinig van, aangezien in de natuur niets voor niets is. Grote delen van dit DNA spelen, zo dacht men, waarschijnlijk een rol bij het aflezen en vertalen van die andere 2 procent. ENCODE, oftewel de ‘Encyclopedie van DNA-elementen’, moest hier meer duidelijkheid over gaan scheppen. In september van dit jaar werden de eerste resultaten van het project in maar liefst dertig wetenschappelijke artikelen bekendgemaakt.
Een uitgebreidere versie van het item over de DNA-encyclopedie vind je in KIJK 13/2012.
Tekst: Jop de Vrieze
Beeld: Michael Ströck/CC BY-SA 3.0