De geschiedenis van olifanten – van gigantische wollige mammoeten tot de moderne dikhuiden – is iets ingewikkelder dan we dachten.
Lange tijd werd aangehouden dat er twee soorten olifanten op onze aardbol rondlopen: de Afrikaanse olifant (Loxodonta africana) en de Aziatische olifant (Elephas maximus). Maar dat kunnen we maar beter vergeten, want nieuw onderzoek – dat staat gepubliceerd in Proceedings of the National Academy of Sciences – bevestigt dat de Afrikaanse olifant is onder te verdelen in twee soorten: de savanneolifant en de bosolifant (Loxodonta cyclotis). En dan komt de teller op drie te staan.
Onderwerp van discussie
Er wordt al langere tijd gediscussieerd of de savanneolifant en de bosolifant als twee afzonderlijke soorten mogen worden gezien. Maar de kogel is eindelijk door de kerk: het zijn wel degelijk twee aparte olifantensoorten.
De onderzoekers kwamen tot deze conclusie nadat ze het genoom (de complete genetische samenstelling) van de Afrikaanse en de Aziatische olifant hadden bestudeerd. Daarnaast analyseerden ze ook de genetische volgorde van uitgestorven soorten, waaronder die van wolharige mammoeten en mastodonten.
Geplet bot van de wollige mammoet gebruikt voor DNA-extractie © JD Howell (McMaster University).
Een dwarsdoorsnede van een wollige mammoetscheenbeen © JD Howell (McMaster University).
Soortenkruising
Wat daaruit naar voren kwam, was dat olifanten veel aan interbreeding deden, oftewel kruising tussen soorten. Dit gebeurt bij veel diersoorten: tussen de bruine beer en de ijsbeer, tussen de Sumatraanse en de Borneose orang-oetan en tussen de goudjakhals en de wolf. En door interbreeding ontstond er ook een genenuitwisseling tussen mammoeten en mastodonten en de voorouders van de moderne olifant.
Met de verkregen resultaten maakten de wetenschappers een stamboom:
Een herziene stamboom van olifanten en mammoeten die de timing laat zien waarbij soorten zijn gescheiden (rode lijnen geven de genenuitwisseling tussen soorten aan, met dikkere lijnen die meer stroming aangeven).
Twee soorten
Verrassend aan de resultaten is dat de bos- en savanneolifanten 500.000 jaar lang compleet geïsoleerd leefden. Die scheiding werd waarschijnlijk door klimaatverandering veroorzaakt, wat mogelijk heeft geleid tot onoverbrugbare barrières tussen de leefgebieden van de bosolifant en de savanneolifant.
Tegen de tijd dat de twee soorten weer bij elkaar kwamen, waren ze genetisch verschillend genoeg om als twee diverse soorten te worden gezien. En dat zet een punt achter de ellenlange discussie over of de Afrikaanse olifant wel of niet uit twee soorten bestaat.
Bronnen: PNAS (pdf), PNAS via EurekAlert!, Gizmodo, IFLScience
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!