Het Britse bedrijf Opinion Research Business (ORB) schatte het aantal doden in Irak ten gevolge van de oorlog op ongeveer een miljoen; een schrikbarend aantal dat veel werd overgenomen. Maar volgens nieuw onderzoek is dat cijfer totaal onbetrouwbaar.
ORB kwam in september 2007 met zijn eerste schatting van het aantal Irakese oorlogsdoden: 1.220.580. Een paar maanden later, in januari 2008, werd dat cijfer bijgesteld naar 1.033.000. Nu hebben professor in de economie Michael Spagat (Royal Holloway, University of London) en Josh Dougherty van Iraq Body Count de door ORB gebruikte methodes onder de loep genomen… om daar vervolgens weinig van heel te laten.
Spagat en Dougherty noemen een hele waslijst aan pijnpunten. Zo lijken de gebruikte bronnen niet bepaald mooi met elkaar overeen te stemmen. Het gemiddelde aantal doden binnen iemands huishouden dat een aantal enquêtes opleverde, blijkt bijvoorbeeld groter te zijn dan het gemiddelde aantal doden binnen iemands ‘uitgebreide familienetwerk’ in een andere enquête. Op zijn zachtst gezegd vreemd, want een uitgebreid familienetwerk bevat veel meer personen dan een huishouden.
Ook stellen de wetenschappers dat de enquêtes werden afgenomen door mensen die mogelijk “de uitslag manipuleerden om een zo hoog mogelijke schatting te krijgen”. Zo zei de directeur van het bedrijf dat voor ORB het veldwerk in Irak deed eerder dat hij zijn enquêtewerk beschouwt als een “niet-gewelddadige manier om tegen de Amerikaanse invasie te protesteren”. Zo iemand is uiteraard het meest gebaat bij een hoge body count.
Daarnaast is ORB niet duidelijk geweest over wat hun getal precies wil zeggen. In september 2007 werd gesproken van het ‘aantal moorden’, in januari 2008 van het vagere en bredere ‘aantal doden ten gevolge van het conflict’. Bovendien werd die laatste kreet tijdens de enquêtes in Irak niet duidelijk gedefinieerd, stellen Spagat en Dougherty. “ORB delegeerde de autoriteit om te beslissen of een sterfgeval ‘ten gevolge van het conflict’ was naar zijn respondenten.”
Waar het de onzekerheid betreft die ORB claimt voor het dodental van 1 miljoen, zeggen Spagat en Dougherty dat het bedrijf niet voldoende informatie beschikbaar heeft gesteld om dat aspect van hun schatting helemaal door te lichten (wat op zich natuurlijk al een kwalijke zaak is). Toch concludeert het tweetal om verschillende redenen dat “het bereik van plus of min 8 procent onwaarschijnlijk nauw is”. Oftewel: het miljoen van ORB is naar het zich laat aanzien veel minder zeker dan het bedrijf zelf toegeeft.
Zo worden er nog wel meer punten van kritiek genoemd in het artikel van Spagat en Dougherty, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Survey Research Methods. (De pdf is via deze pagina te downloaden.) De conclusie is dan ook genadeloos. Ten eerste: de data die ORB gebruikte, is niet geschikt om een geloofwaardig dodental uit te halen. Ten tweede: desondanks is duidelijk dat de waarde die ORB geeft een grove overschatting is van het werkelijke aantal. Waarmee natuurlijk niet gezegd is dat de afgelopen jaren alles koek en ei was in het voormalige land van dictator Saddam Hoessein.
Zie ook: Aantal doden Congo-oorlog valt mee.
Bronnen: Survey Research Methods, Royal Holloway, University of London, via PhysOrg.com
Beeld: AFP/ANP