Slapen slakken? Je zou zeggen van wel – de meeste dieren slapen – maar echt gedetailleerd onderzoek is er nooit naar gedaan. Tot nu, want twee Canadese biologen hebben uitgebreid een aantal poelslakken bestudeerd. En volgens hen lijkt het erop dat deze weekdieren inderdaad af en toe een tukje doen.

De aanleiding van het onderzoek was dat Richard Stephenson en Vern Lewis (Universiteit van Toronto) vaststelden dat de slakken in hun tank zo’n 10 procent van hun tijd schijnbaar ontspannen aan de zijkant hingen. De twee biologen vroegen zich af: was dat een toestand van rust of van echte slaap? Een vraag met meer gewicht dan je zou denken, want voor slaap bij slakken (oftewel: de klasse der buikpotigen of gastropoden) is tot nu toe nog geen wetenschappelijk bewijs gevonden.

Om vast te stellen of de poelslakken inderdaad in dromenland waren, deden de wetenschappers een aantal tests: ze tikten op de huisjes, porden de slakken tegen hun kop en probeerden ze, iets vriendelijker, te verleiden met suikerwater. Op die ‘stimuli’ bleken de slakken in rusttoestand een stuk langzamer te reageren dan de actieve slakken, wat volgens Stephenson en Lewis wijst op een “slaap-achtige toestand”.

De Nederlandse slakkenexpert Joris Koene (zie dit interview in KIJK 7/2010) stelt dat de waarnemingen van zijn Canadese collega’s inderdaad indicaties van slaap hebben gevonden op gedragsniveau. “Maar of dit ook fysiologisch het geval is, wordt uit deze studie niet duidelijk”, voegt hij daaraan toe. Daarvoor zullen dus andere tests moeten worden gedaan.

Apart is verder het slaapritme van de slakken. Ze doen in een periode van dertien uur zo’n zeven keer een dutje, om vervolgens 33 tot 41 uur aan één stuk actief te blijven, stellen Stephenson en Lewis in het Journal of Experimental Biology. Betekent dit dat ze er een eigen activiteitspatroon op na houden dat niet één, maar ruwweg twee etmalen duurt? Koene is nog niet overtuigd. “Die activiteitspatronen zijn een gemiddelde, waarbij er een grote spreiding is tussen de acht slakken die langere tijd werden bestudeerd. Voor het aantonen van een tweedagelijkse cyclus is dus meer onderzoek nodig.”

Daarnaast vertoont de poelslak bij ander gedrag wél een dag-nacht-ritme, zegt Koene. “Het is dus wel verrassend dat het gevonden activiteitspatroon afwijkt van 24 uur.”

Bronnen: PhysOrg.com, Journal of Experimental Biology