De giftige en kankerverwekkende stof formaldehyde is een bijproduct van de synthese van DNA en eiwitten in onze eigen cellen.
Formaldehyde wordt onder andere gebruikt in spaanplaten, lijm, kleding, cosmetica en als ontsmettingsmiddel in ziekenhuizen. Gelukkig gaat het hierbij dan om kleine hoeveelheden, want het goedje is namelijk kankerverwekkend.
Ook ons eigen lijf bevat sporen van formaldehyde, maar waar het precies vandaan komt was tot nu toe een raadsel. Een nieuwe studie, gepubliceerd in Nature, lost het raadsel op: het is een bijproduct van een essentieel proces in cellen.
Essentieel proces
In de een-koolstofcyclus (1-C-cyclus) wordt folaat (de natuurlijke variant van vitamine B11) in meerdere stappen omgezet in nucleotiden en aminozuren; de bouwstenen van respectievelijk DNA en eiwitten. Dit proces is zo essentieel voor leven dat zowel mensen als dieren en micro-organismes het continu uitvoeren in hun cellen.
De onderzoekers, van onder andere het Medical Research Council Laboratory of Molecular Biology (Engeland), waren verrast dat formaldehyde een bijproduct is van de o zo belangrijke 1-C-cyclus. Ze ontdekten dit door in het lab cellen van mens, muis en kip grote hoeveelheden folaat te voeren, waarbij het giftige goedje ontstond.
DNA-schade
Toch kan formaldehyde in deze hoeveelheden absoluut geen kwaad voor de meeste cellen. De stof wordt door enzymen namelijk omgezet in het minder gevaarlijke foliaat – dat overigens zelf ook weer kan worden gebruikt om nucleotiden mee te bouwen. De schade die al was ontstaan aan het DNA is snel hersteld door DNA-reparatie-eiwitten.
Het gaat pas mis als de cellen in kwestie deze reparatie-eiwitten missen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij bepaalde vormen van kanker, zoals de BRCA1 en 2-varianten van borstkanker. Zou je aan dit soort cellen grote hoeveelheden folaat toedienen dan zouden ze weleens te gronde kunnen gaan aan de DNA-schade veroorzaakt door het formaldehyde. Zo lijkt een experiment van de onderzoekers met genetisch gemodificeerde cellen (die niet in staat waren DNA-schade te herstellen) uit te wijzen.
Nieuwe antikankerbehandeling?
Het zou dus zomaar kunnen dat er een mogelijk nieuw target is gevonden voor nieuwe antikankerbehandelingen. En het mooie is: de omliggende gezonde cellen zijn niet vatbaar voor de grotere hoeveelheden formaldehyde, omdat zij wél de DNA-reparatie-eiwitten bezitten.
Dit betekent overigens niet dat we nu massaal grote hoeveelheden vitamine B11 moeten gaan innemen, met het idee ons te beschermen tegen kanker, waarschuwen de onderzoekers in hun publicatie. Het effect aantonen in een celcultuur is tenslotte iets heel anders dan in een lichaam met een ingewikkelde stofwisseling en een heel netwerk van stoffen, eiwitten en DNA.
Bronnen: Nature, Medical Research Counsil
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer (geen verzendkosten). Abonnee worden? Dat kan hier!