Een Russische natuurkundige probeert een oplossing te geven voor de zogenoemde Fermi-paradox: als het in het heelal wemelt van de intelligente aliens, waarom zijn ze dan nog nooit op visite geweest bij ons?

“Ja maar, waar zíjn ze dan?” Dat riep Nobelprijswinnaar Enrico Fermi in 1950 uit tijdens een discussie over buitenaards leven. Wat hij daarmee bedoelde: als het heelal vergeven is van de intelligente aliens, zoals sommige sterrenkundigen en veel sciencefictionliefhebbers veronderstellen, waarom hebben we dan nog nooit bezoek gehad van buitenaardse soorten die de Melkweg aan het koloniseren zijn?

Die prangende vraag is de Fermi-paradox gedoopt. En om de zoveel tijd steekt hij weer de kop op – want bijna zeventig jaar nadat hij voor het eerst werd uitgesproken, is er nog steeds geen antwoord gevonden waar iedereen vrede mee kan hebben.

Een Russische theoretisch natuurkundige, Aleksandr Berezin, doet nu een nieuwe duit in het zakje. Volgens hem gaat een beschaving die zich over het heelal verspreidt als een olifant door de galactische porseleinkast – en roeit hij daarbij al het andere leven uit. Maar wat betekent dat dan voor ons?

Deprimerende gedachte

Voordat we Berezins idee verder uitdiepen, eerst even hoe eerdere wetenschappers hebben geprobeerd Fermi’s vraag te beantwoorden. Eén mogelijkheid is: we hebben nooit iets van buitenaards leven gehoord of gezien om de simpele reden dat het er niet is. We zijn blijkbaar alleen in het heelal – of in elk geval in het gedeelte ervan dat we kunnen overzien.

En wie weet, voegen pessimisten daaraan toe, komt dat wel doordat elke geavanceerde beschaving op een gegeven moment zichzelf vernietigt, bijvoorbeeld door middel van kernwapens. Een lot dat dan dus ook voor ons in het verschiet ligt.

Veel SETI-enthousiastelingen vonden dat echter een te deprimerende gedachte. Daarom namen zij als uitgangspunt: er zijn wel degelijk allerlei buitenaardse beschavingen, maar daar hebben we nooit iets van gemerkt. Volgende vraag was dan uiteraard: waaróm hebben we nooit iets van ze gemerkt?

Navelstarende aliens

Een mogelijkheid die wel is geopperd, is dat écht geavanceerde aliens niet geïnteresseerd zijn in zoiets sufs als andere planeten bezoeken of boodschappen het heelal in sturen. In plaats daarvan laten ze hun technologie op een gegeven moment achter zich en geven ze zich over aan ‘spirituele contemplatie’. Een andere optie is dat de beschavingen in ons sterrenstelsel hebben besloten om primitieve beschavingen als de onze met rust te laten, om onze ontwikkeling niet te verstoren.

Op zich is dat allemaal best voor te stellen. Maar dit soort ideeën roepen wel de vraag op: zou werkelijk élke beschaving zichzelf vernietigen, zich overgeven aan navelstaren of besluiten om zijn achterlopende buren met rust te laten? We hebben het hier immers over mogelijkheden, niet over wetmatigheden – en dus blijft de Fermi-paradox overeind.

Natuurkundige Enrico Fermi, die in 1950 de Fermi-paradox verwoordde. © American Institute of Physics

Achteloze vernielzucht

Berezin gooit het over een andere boeg. Hij zoekt niet naar een reden waarom beschavingen zich niet rücksichtslos over het heelal verspreiden, maar gaat er juist van uit dat ze dat wél doen. Of althans, de eerste beschaving die opkomt. En deze vroege vogel zal vervolgens alle andere beschavingen uitroeien die hij tegenkomt.

“Let wel, ik zeg niet dat een hoogontwikkelde beschaving bewúst alle andere levensvormen uitroeit”, schrijft Berezin in het artikel waarin hij zijn ideeën uit de doeken doet. “Waarschijnlijk valt het ze niet eens op, net zoals bouwvakkers achteloos een mierenhoop vernielen als ze een nieuw gebouw neerzetten.”

Erger dan uitsterven

En zelfs als intelligente wezens bereid zouden zijn om andere levensvormen te sparen, is het probleem niet van de baan, stelt Berezin. “Als individuen hun best doen om voorzichtig te zijn, doen de zelfreplicerende, onbemande sondes die namens hen het sterrenstelsel verkennen dat waarschijnlijk niet. Bovendien kan één losgeslagen kunstmatige intelligentie een hele verzameling sterrenstelsels bevolken met kopieën van zichzelf, waarbij hij elk zonnestelsel in een supercomputer verandert.”

Oké, maar als de meest geavanceerde beschaving alle andere kapotmaakt… Waarom zijn wij er dan überhaupt nog? Volgens Berezin omdat wij blijkbaar de eerste beschaving in de wijde omtrek zijn.

Als dat echt zo is, is dat aan de ene kant goed nieuws. We lopen dan immers weinig risico om door een ander onder de voet te worden gelopen. Aan de andere kant verwacht Berezin dus dat wíj degenen zijn die al het andere, minder ontwikkelde leven over de kling zullen jagen als we ons straks over het heelal gaan verspreiden. En dat vindt de bezorgde Rus “een toekomst voor onze beschaving die erger is dan uitsterven.”

Bron: ArXiv.org

Beeld: iStock

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!