De vondst van een oeroud walvisfossiel met de resten van een kleinere walvis nog in zijn maag, schuift de gigant naar het topje van de voedselketen. 

Bij walvissen denk je wellicht aan de zachtaardige reuzen die voor hun dagelijks maal (tonnen) krill naar binnen werken. Maar de fossiele resten van een uitgestorven walvis schetsen een heel ander beeld. De Basilosaurus isis die onderzoekers aantroffen, had zijn laatste maal nog in zijn maag; een kleinere walvis. Het oeroude zeezoogdier was waarschijnlijk geen aaseter, maar een roofdier, schreven de onderzoekers in PLOS One. De tandafdrukken van Basilosaurus stonden namelijk nog in de schedel van zijn prooi.

Lees ook: Bijzonder! Nieuwe walvissoort ontdekt

Walvisvallei

Basilosaurus isis was een tot wel 18 meter grote, langgerekte walvis met grote, puntige tanden en kiezen die zo’n 35 miljoen jaar geleden leefde, tijdens het Eoceen. De naam is overigens verwarrend, want hoewel ‘saurus’ reptiel betekent, gaat het hier om een zoogdier.

De overblijfselen van een 15 meter lang exemplaar werden in 2010 in Wadi Al-Hitan, zo’n 140 kilometer ten zuidwesten van Caïro, in Egypte aangetroffen. Hoewel nu kurkdroog was Wadi Al-Hitan, wat ‘walvisvallei’ betekent, ten tijde van het Eoceen een oppervlakkige zee die een hoop zeeleven huisde – waaronder de oerwalvis Basilosaurus.

Volgegeten

Hoewel men in deze vallei vaker walvisfossielen vindt, waren de resten van dit zeezoogdier wel erg bijzonder. De Basilosaurus had zijn laatste maal namelijk nog in zijn maag; overblijfselen van een  kleinere walvissoort, de Dorudon atrox, tanden van de oervis Pycnodus mokattmensis en een tand van haaiensoort Carcharocles sokolovi.

In de gefossiliseerde magen van aan B. isis verwante soorten werden eerder al resten van vissen en haaien aangetroffen. Dat suggereert dat zij, en mogelijk ook deze oerwalvis, aaseters of jagers waren. De tandafdrukken in de schedel van de Dorudon atrox en de vele overblijfselen van jonge exemplaren in de buurt, wijzen sterk in de richting van optie twee (aaseters) voor de Basilosaurus. Een jager die met zijn sterke kaken en scherpe tanden de kleine walvissen beet en daarna opvrat.

Basilosaurus zou dus een toppredator geweest zijn, menen de onderzoekers, en plaatsen hem helemaal bovenaan de voedselketen. Waarschijnlijk diende de Wadi Al-Hitan als zooggebied voor de Dorudon atrox, en kwam de roofwalvis daar graag om een hapje te eten.

Reconstructies van de Basilosaurus isis (A) en de in zijn maag aangetroffen Dorudon atrox (B). © Voss et al., 2019/PLOS One

Toppredator

“Basilosaurus is op dit moment het grootste bekende roofdier uit het Eoceen en lijkt daarmee geen verrassende kandidaat om als toppredator te worden geïnterpreteerd”, vertelt paleontoloog Dennis Voeten. “Studies uit 2012 en 2015 noemen zelfs al dat Basilosaurus op jonge Dorudons jaagde en ze vaak eerst bij de kop greep. De suggestie is op zich dan ook niet nieuw, maar wordt hier wel vanuit een originele en onderbouwde benadering gepresenteerd.”

Een kleine optie blijft volgens Voeten nog open: “Toppredatoren zijn zeldzamer dan hun prooidieren, en het fossielenbestand is verre van compleet. Het is in theorie daarom nog niet uit te sluiten dat een nog grotere, maar veel zeldzamere roofwalvis op Basilosaurus jaagde, al bestaan hier vooralsnog geen aanwijzingen voor. Totdat men een dergelijk fossiel vindt, geeft deze studie het best aangevulde overzicht van de ecologie van de Eocene walvis Basilosaurus”, besluit de paleontoloog.

Of de roofwalvis ook op haaien joeg, is niet zeker. Waarschijnlijker is de ene tand die de onderzoekers in de maag van Basilosaurus vonden, achterbleven toen de haai van de toen al dode oerwalvis probeerde te eten.

Bronnen: PLOS One, Live Science

Beeld: Voss et al., 2019/PLOS One

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!