Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Kylinxia, een pas ontdekte fossiele ‘garnaal’ van 520 miljoen jaar oud, vult een gat in de evolutie van geleedpotigen.
Spinnen, insecten en garnalen – ze horen allemaal tot de zeer succesvolle stam van de geleedpotigen waartoe tachtig procent van alle dieren op aarde behoren. Ze zijn al heel vroeg ontstaan, tijdens het Cambrium, dat duurde van 541 tot 485 miljoen jaar geleden. Uit die spectaculaire periode vol nieuwe levensvormen stamt ook de net ontdekte Kylinxia, een garnaalachtig dier met vijf ogen.
Chinese onderzoekers vonden zes prachtig bewaard gebleven fossielen van dit diertje in Chengjiang in het zuidwesten van China. Tot hun verbazing bleek Kylinxia eigenschappen van verschillende dieren te combineren, waarmee het een lang opengebleven gat in de vroegste evolutie van geleedpotigen opvult. Dat schrijft het team van het Nanjing Institute of Geology and Paleontology in vakblad Nature.
Lees ook:
Extreem goed bewaard
Kylinxia lijkt misschien wel wat op de garnalen die we nu kennen, maar het is er eentje met vijf ogen. De in China gevonden fossiele overblijfselen zijn extreem goed bewaard gebleven, inclusief zachte delen zoals zenuwweefsel, ogen en spijsverteringsorganen. 520 miljoen jaar lang zaten ze opgesloten in de schalie, een verharde modder die deze ongewervelden goed conserveert.
Paleontoloog Dennis Voeten noemt ze fraaie fossieltjes die opvallend goed bewaard zijn gebleven. “In het Cambrium ontstonden de eerste herkenbare vertegenwoordigers van enkele basale groepen organismen die we vandaag de dag – in grote lijnen – ook zouden herkennen. Veel dieren uit de periode doen op het eerste gezicht wel wat aan hedendaagse garnalen denken, en deze nieuwe vondst past goed in dat plaatje.”
Vijf ogen
De ‘garnaal’ van zes à zeven centimeter is een mengsel van verschillende dieren. Vandaar dat de onderzoekers hem Kylinxia noemden, naar Kylin, een chimera uit de Chinese mythologie. Die mix maakt hem een uitstekende kandidaat voor paleontologen om de stamboom van het leven weer eens goed onder de loep te nemen.
Kylinxia heeft een verhard uitwendig skelet, een lichaam dat uit segmenten bestaat en meerdelige poten. Dat zijn allemaal kenmerken van de huidige geleedpotigen. Maar dan die vijf ogen. Die heeft het dier gemeen met de bizarre Opabinia, een ander dier uit het Cambrium dat paleontologen nog steeds niet goed weten thuis te brengen. Opabinia had vijf ogen op steeltjes waarmee hij waarschijnlijk 360 graden beeld had.
Bovendien heeft Kylinxia aan de voorkant twee aanhangsels, een soort vangpoten, die overeenkomen met die van Anomalocaris, een roofdier uit dezelfde tijdsperiode dat wel twee meter lang kon worden. Behalve die beweeglijke grijparmen bij zijn bek was Anomalocaris een van de eerste soorten die ogen ontwikkelde.
Kylinxia dicht een gat
Toch zitten er tussen Anomalocaris en de huidige geleedpotigen nog grote verschillen, en dat gat lijkt Kylinxia nu te dichten. Voeten: “Kylinxia heeft een kop, lijf, en ledematen opgebouwd uit verharde, gesegmenteerde elementen – volgens de auteurs een combinatie van kenmerken van geleedpotigen die afwezig is in dieren zoals Anomalocaris.”
Maar de aanhangsels of ‘ledematen’ op de kop van Kylinxia hebben wel dezelfde vorm als die van Anomalocaris, al wijzen ze omhoog in plaats van omlaag. Bovendien zien de onderzoekers verwantschap met de kleine aanhangsels bij de mond van Chelicerata (o.a. spinnen en schorpioenen) en met de antennes van Mandibulata (insecten zoals mieren en bijen).
Missing link?
Omdat de grijparmen van Kylinxia eigenschappen delen met zowel die van zijn tijdgenoot Anomalocaris als met die van huidige geleedpotigen zoals spinnen en mieren, noemen de Chinese onderzoekers dit de ontbrekende schakel in de evolutie van geleedpotigen.
Voeten kijkt hier iets nuchterder tegenaan: “Omdat biologische soorten niet van de ene op de andere dag uit elkaar ontstaan maar altijd geleidelijk in elkaar overgaan, is eigenlijk iedere nieuwe fossiele soort die gevonden wordt een soort ‘tussenvorm’”, schrijft hij.
“De familierelaties van uitgestorven dieren reconstrueren we op basis van hun lichaamsvorm en -eigenschappen. De aanname is dat hoe minder eigenschappen twee soorten delen, hoe verder ze evolutionair uit elkaar liggen. Omdat deze nieuwe Kylinxia bepaalde fysieke eigenschappen van geleedpotigen (zoals de opbouw van het harde exoskeletje) combineert met doorgaans meer primitieve karakteristieken (zoals de vijf ogen), is het niet verrassend dat het diertje ook aan de wortel van de geleedpotigen wordt geplaatst.”
Bronnen: Nature, EurekAlert!
Beeld: Zeng Han, Huang Diying