Aan de hand van het genoom van de grote roofhaai vonden onderzoekers mogelijke verklaringen voor het evolutionaire succes van de diersoort.

Met zijn tot 6 meter lange, 2000 kilogram wegende lijf is hij de koning der roofvissen: de witte haai. De soort is misschien wel de bekendste van alle haaien, en dat is niet gek. De beroemde zeebewoner houdt er namelijk naast zijn razendsnelle zwemkunsten en rijen, vlijmscherpe tanden, nog een aantal erg vernuftige eigenschappen op na.

Om meer te leren over de witte haai en zijn bijzonder slimme, genetische aanpassingen, heeft een internationaal team onderzoekers het genoom (de complete genetische samenstelling) van de witte haai voor het eerst volledig in beeld gebracht. Het onderzoek, dat onlangs werd gepubliceerd in vakblad PNAS, zou onder andere mogelijke verklaringen geven voor de snelle genezing van de roofvissen.

Lees ook: ‘Haaien kunnen wel degelijk kanker krijgen’

Herstel

Het genoom van de witte haai (Carcharodon carcharias) blijkt groot; maar liefst anderhalf maal groter dan dat van ons. Ergens in dat ‘boekwerk’ van erfelijke informatie liggen de geheimen achter het succes verstopt. Hoe hebben de iconische rovers de oceanen al die miljoenen jaren sinds hun ontstaan gedomineerd?

Eén van de redenen, denkt men, is de snelle genezing van de witte haai – en haaien in het algemeen. Na relatief korte periodes zijn forse beten en andere wonden namelijk als sneeuw voor de zon verdwenen. Het genoom van de witte haai biedt een verklaring voor dat indrukwekkende herstelvermogen.

Witte haaien hebben maar liefst 41 paar chromosomen. Ter vergelijking; wij hebben er ‘slechts’ 23. © Byron Dilkes/Danah Diver

Zo vonden de onderzoekers bijvoorbeeld unieke aanpassingen in genen verantwoordelijk voor bloedstolling en de aanleg van nieuwe huid – beide belangrijk bij wondgenezing. Bovendien bleken deze genen niet alleen efficiënter, witte haaien hebben er ook meer van. Volgens de onderzoekers meer dan elk ander gewerveld dier.

Stabiliteit

Bovenaan de voedselketen leeft een great white meestal een knappe 70 tot 75 jaar. Voldoende tijd voor schadelijke mutaties – kleine ‘foutjes’ in het DNA – om zich op te stapelen. Eén van de bekendste gevolgen van deze ophoping is het krijgen van kanker. Maar ondanks hun lange leven en grote lijven, lopen haaien de aandoening minder vaak op (niet nooit) dan we zouden verwachten.

Ook hier biedt het DNA van witte haaien mogelijke verklaringen voor. Volgens de onderzoekers zit het genoom van de zeebewoners namelijk vol met genen die de genetische code beschermen. Foutjes, zoals die uiteindelijk verantwoordelijk voor kanker, worden sneller hersteld. In andere woorden; het genoom van de witte haai is erg stabiel.

Medicatie?

Nu rest de vraag: kunnen we de bevindingen ook gebruiken binnen de menselijke geneeskunde? Wellicht, menen de onderzoekers, ergens ver in de toekomst. Het zal namelijk nog jaren duren voordat ze de werking van de haaiengenen tot op de bodem hebben uitgeplozen. Dan is het nog maar de vraag of we die kennis daadwerkelijk kunnen toepassen op de mens.

Voorlopig geeft het onderzoek vooral meer inzicht in de witte haai en diens bijzondere eigenschappen. Ook conservatiebiologen hopen hier een slag uit te slaan. Meer kennis over de leefwijze van de iconische toppredators kan namelijk helpen de dieren in de natuur te beschermen, want ondanks hun vroegere succes nemen de witte haaien flink in aantallen af.

Bronnen: Proceeding of the National Academy of Sciences, Nova Southeastern University via EurekAlert!, Wired

Beeld: Byron Dilkes/Danah Divers

Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!