De krachtigste explosie in het universum – alleen de oerknal was sterker – is nu real life waargenomen.
Wanneer sterren van minstens vijftigmaal de massa van de zon aan het einde van hun leven komen, veroorzaken ze in hun zwanenzang een uitbarsting van gammastraling. Bij zo’n gammaflits komt er evenveel energie vrij als de zon produceert in heel zijn leven. Nu heeft een internationaal team van sterrenkundigen in ongekend detail een gammaflits waargenomen en bestudeerd.
Lucky shot
Het vastleggen van gammaflits GRB 160625B was een lucky shot. De aarde lag op 25 juni vorig jaar precies in de bundel van gammastraling die de stervende ster vanuit zijn polen uitzond. De explosie was volgens de onderzoekers zo helder dat je hem met een verrekijker had kunnen zien – als je die nacht in de juiste richting keek.
NASA’s Fermi Gamma Ray Space Telescope pikte het verschijnsel op, waarna de MASTER-IAC-telescoop, onderdeel van de Russische MASTER-robottelescoop op de Canarische eilanden, de optische lichtobservatie voor zijn rekening nam.
Nathaniel Butler/ASU
Materie of magnetisme?
De analyse van kosmische explosie leerde de onderzoekers meer over de aard van het gewelddadige fenomeen. Voorheen waren wetenschappers er bijvoorbeeld niet over uit of de gammastralen worden aangestuurd door gelanceerde gloeiende materie of het vluchtige magnetische veld van het ontstane zwarte gat.
Het team ontdekte dat beiden het geval was. De bundels beginnen te ontstaan onder invloed van magnetisme maar terwijl ze groeien, valt het magneetveld grotendeels weg en neemt de materiestroom het geleidelijk aan over.
Sterrenkundige Lucas Ellerbroek (UvA) noemt de ontdekking een mijlpaal. “Het bestaan van zowel magneetveld als nagloeiende materie was al langer bekend, maar voor het eerst is nu vastgelegd hoe belangrijk magnetisme is in de eerste paar minuten van het sterven van een zware ster.”
Graag op veilige afstand!
Ook ontdekten de onderzoekers dat de eerste en helderste fase van de gammaflits wordt veroorzaakt door synchrotronstraling. Deze vorm van straling ontstaat wanneer elektronen worden versneld op een gebogen of spiraalvormige wijze. Eerder werd gespeculeerd dat zwarte lichaamstraling of Compton-straling hiervoor verantwoordelijk was, maar het team concludeert dat synchrotronstraling de meest waarschijnlijke kandidaat is.
“Dit is natuurlijk maar één waarneming en één zwaluw maakt nog geen zomer”, stelt Ellerbroek. “Ik ben benieuwd of dezelfde waarneemstrategie in de komende jaren nog meer duidelijkheid gaat geven over het ontstaan van gammaflitsen.”
Als we meer willen weten, zullen er nog meer gammaflitsen bij toeval op de aarde moeten zijn gericht. Graag wel op veilige afstand! Zulke krachtige gammastralen kunnen namelijk de ozonlaag van de aarde strippen en al het leven blootstellen aan de allesvernietigende kosmische straling. En dan zullen we de metingen aan de beerdiertjes – de enige overlevenden – moeten overlaten…
Bronnen: Nature, University of Maryland, Science Alert
Beeld: Nathaniel Butler/ASU
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer (geen verzendkosten). Abonnee worden? Dat kan hier!