Spoiler alert! Lees dit alleen als je echt wilt weten hoe een goochelaar jou telkens weer weet te neppen.

Benieuwd hoe die illusionist het steeds flikt om exact te voorspellen welke kaart jij willekeurig uit de stapel gaat kiezen? Wetenschappers van McGill University in Canada onderzochten of die keuze eigenlijk wel zo willekeurig is en schreven hierover in het journal Consciousness and Cognition. En wat bleek? De illusionist bespeelt op een slimme manier jouw onderbewustzijn.

Doelkaart

Onderzoeker en psychologiestudent Jay Olsen – zelf professioneel illusionist – vroeg in totaal 118 personen om een willekeurige kaart in gedachte te nemen uit de stapel die hij eerst vlug door zijn vingers liet gaan. Vervolgens stopte hij de stapel terug in het doosje en vroeg de proefpersonen voor te lezen welke kaart er al die tijd al heel klein op het doosje stond getypt. In 98 procent van de gevallen had men de kaart in gedachte die op het doosje stond; in dit geval de harten tien.

Maar hoe kan dit? Olsen beïnvloedde iedere keer het onderbewustzijn van de proefpersonen zodat hij er vrijwel zeker van was dat zij de harten tien zouden kiezen. Dit deed hij door deze kaart net een fractie langer te laten zien, maar zo minimaal dat je ogen het niet door hebben, maar je hersenen wel. De doelkaart blijft hierdoor in het onderbewustzijn beter hangen dan de rest van de kaarten en komt daardoor als eerste in je op wanneer je er snel een moet noemen.

Beter bewust

De wetenschappers herhaalden deze goocheltruc, maar vervingen illusionist Olsen door een computerscherm. Een nieuwe lichting proefpersonen kreeg de serie kaarten snel achter elkaar te zien en weer bleef de doelkaart net iets langer in beeld. Maar de uitkomst was compleet anders; in slechts 30 procent van de gevallen werd de doelkaart gekozen.

Het blijkt dat de proefpersonen die de truc via de computer beleefden, vaker door hadden dat er iets niet klopte. In tegenstelling tot de andere proefpersonen waren zij zich dus beter bewust van de situatie. Zij kozen hierdoor een voor hen makkelijk te onthouden kaart in plaats van de eerste de beste op te noemen die bij hen naar boven kwam.

Vrije keuze

Olsen en zijn collega’s concluderen met dit verschil dat het de kunst van de illusionist is om het onderbewuste van zijn publiek te beïnvloeden. Een echt persoon, in tegenstelling tot een computerscherm, laat jou denken dat er meer van je wordt verwacht en dwingt je ook om een snellere keuzes te maken. Dus terwijl jij denkt een vrije keuze te maken, zorgen dit soort factoren ervoor dat jouw besluit feitelijk aan je wordt opgelegd.

Bronnen: Elsevier Consciousness and Cognition via ScienceDirect, McGill University via AlphaGalileo

Beeld (leader): Steven Depolo/CC-BY-2.0