Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Word dan lid van KIJK!
Meer dan 70 procent van de haaien wereldwijd zouden tijdens het Mioceen verdwenen zijn. Wetenschappers hebben geen idee waarom.
Tijdens het Mioceen, pakweg 19 miljoen jaar geleden, verdween er 70 procent van de haaien uit onze zeeën en oceanen. Dat schrijven onderzoekers deze week in vakblad Science. Dat is véél meer dan in de nasleep van de meteorietinslag 66 miljoen jaar geleden, die het eind van het dinosaurustijdperk inluidde. En dat niet alleen: wetenschappers hebben geen idee wat de massale haaiensterfte die 19 miljoen jaar geleden teweegbracht.
Lees ook:
Gapend gat
Door naar de fossielen te kijken die zich gedurende miljoenen jaren in het sediment van de diepzee hebben opgestapeld, kijken aardwetenschappers Elizabeth Sibert en Leah Rubin van de Yale-universiteit terug in de tijd. Specifiek probeert het duo met de piepkleine fossielen van vissentanden en haaienschubben (zogenaamde huidtandjes of denticels), het komen en gaan van vissen en haaien tijdens hun miljoenen jaren geschiedenis in beeld te brengen.
Tijdens dit onderzoek, bedoeld om het voorkomen van haaien tot 85 miljoen jaar terug te schetsen, vonden ze iets bijzonders. Of eigenlijk vonden ze juist opeens heel weinig: een haast gapend gat in hun fossielarchief.
Huidtandjes
Sibert en Rubin onderzochten 1263 gefossiliseerde huidtandjes: een soort tandachtige schubben waarmee het lichaam van veel haaien bedekt is. Deze piepkleine fossielen haalden ze uit sedimentlagen in de Noordelijke en Zuidelijke Stille Oceaan. Tot 15 meter diep, groeven ze hiervoor – tot 40 miljoen jaar terug in de tijd.
Vroeger leefden er veel meer haaien in de zeeën en oceanen van aarde dan nu. Althans, tot 19 miljoen jaar geleden dus, tijdens het Mioceen. De hoeveelheid en de diversiteit van de huidtandjes nemen daar een duikvlucht. Binnen 100.000 jaar – relatief abrupt voor geologische maatstaven – zo schatten Sibert en Rubin aan de hand van de fossielen, nam de hoeveelheid haaien wereldwijd met meer dan 70 procent af. Pelagische haaien, die in de open wateren van de zeeën en oceanen leven, zouden zelfs met 90 procent zijn afgenomen.
Van die afname zijn haaien nooit meer hersteld, zo schrijft het duo. De afgelopen 19 miljoen jaar is de hoeveelheid en diversiteit van de huidtandjes niet meer aanzienlijk veranderd.
Selectief
Waarom de haaien, en vooral de pelagische soorten, de ogenschijnlijk massa-uitsterving doormaakten, is een raadsel. Voor zover de onderzoekers weten, zijn er in tegenstelling tot bijvoorbeeld de meteorietinslag die de massa-extinctie van 66 miljoen jaar geleden teweegbracht, geen aanwijzingen voor een gebeurtenis die een dergelijke invloed op de haaienpopulatie zou kunnen hebben. Doorzoeken dus.
Overigens is niet iedereen helemaal overtuigd. Zo vertelde Matt Friedman van de Michigan-universiteit aan New Scientist dat hij sceptisch is over hoe selectief de afname is. “[…] Alleen haaien lijken beïnvloed te zijn, niet pelagische soorten in het algemeen.” Hoewel dergelijke selectieve uitsterving wel eerder is voorgekomen, is het goed om rekening mee te houden.
‘Het is nog lastig af te leiden of het hier om een globaal fenomeen gaat’
Dennis Voeten, paleontoloog Uppsala-universiteit
Ook paleontoloog Dennis Voeten vindt dat er meer onderzoek nodig is om de conclusies van Sibert en Rubin hard te maken. ‘Ook al vinden de onderzoekers inderdaad een afname in zowel het aantal haaienfossielen als in hun diversiteit, is het het geïnterpreteerde ‘uitsterfmoment’ op slechts één van de twee onderzochte locaties bewaard gebleven’, zo vertelt hij KIJK. ‘Dit maakt het niet alleen lastig om af te leiden of het hier om een globaal fenomeen gaat, maar ook of het zich over de hele wereld zo abrupt voltrok als die ene gesteentekern lijkt te suggereren.’
Update 8/6/2021: Het artikel is aangevuld met input van paleontoloog en geoloog Dennis Voeten, werkzaam bij de Uppsala-universiteit in Zweden. Voeten was niet betrokken bij het onderzoek.
Bronnen: Science, phys.org, New Scientist
Beeld: Leah D. Rubin (openingsbeeld); Sibert & Rubin, 2021/Science