Het universum barst van de mysteries, en een daarvan is de fast radio burst. Onlangs zijn er weer drie waargenomen, waaronder een zeer heldere.
Wat is extreem snel, lastig waar te nemen en voorbij voordat je het goed en wel doorhebt? Nee, niet road runner, maar fast radio bursts: uitbarstingen van radiostraling die slechts enkele milliseconden duren. In 2001 werden de snelle radioflitsen al met telescopen gespot, maar nog nooit was een signaal ervan zo helder als die van FRB 180309 – een fast radio burst die op 9 maart dit jaar is waargenomen.
Ruis of geen ruis?
Op 1, 9 en 11 maart zijn door de radiotelescoop in het Parkes Observatory in Australië drie radioflitsen waargenomen. Het is al opmerkelijk dat meerdere flitsen zo kort op elkaar zijn gespot, maar vooral de middelste van de drie – FRB 180309 – was een vreemde eend in de bijt. De uitbarsting van radiostraling had namelijk een zogenoemde signaal-ruisverhouding van 411, terwijl deze verhouding normaal tussen de 10 en de 40 ligt.
De signaal-ruisverhouding geeft aan wat de sterkte is van het gewenste signaal (de radioflits) in verhouding tot de sterkte van de aanwezige ruis. “Je moet je voorstellen dat een telescoop een basisniveau van output geeft, ook als hij geen bron waarneemt”, mailt astronoom Ralph Wijers (Universiteit van Amsterdam).
“Die ruis bestaat uit veel componenten, bijvoorbeeld ruis in de elektronica van de telescoop. Je moet die vergelijken met de ruis die je hoort van je radio als hij niet op een zender staat afgestemd. Dat signaal fluctueert en heeft soms ook uitschieters naar boven die je per vergissing zou kunnen interpreteren als een echte bron. De kans daarop neemt af naarmate de signaal-ruisverhouding groter wordt.”
Helder
FRB 180309 heeft dus een berekende signaal-ruisverhouding van 411 en is daarmee de helderste radioflits tot nu toe waargenomen, menen de onderzoekers.
“Een signal-to-noise ratio van 411 betekent dat het signaal 411 keer helderder is dan alle ruis die binnen de telescoop komt”, zegt astronoom Jason Hessels (Universiteit van Amsterdam). “Dus het is een vrij sterke detectie.” Ook Wijers noemt een verhouding van 411 buitengewoon veel. “Daarvan kun je wel heel zeker zijn dat het een echt signaal is.”
“Maar let op,” waarschuwt Wijers, “dan nog hoeft het geen echte sterrenkundige bron te zijn, het is alleen geen uitschieter in de ruis. Het kan bijvoorbeeld een stoorzender zijn. Als een sterrenkundige dus de echtheid van een signaal onderzoekt, kijkt zij niet alleen naar de signaal-ruisverhouding, maar ook naar andere eigenschappen van het signaal om dat te bepalen.”
SKA-project
Er zijn überhaupt nog een hoop onbeantwoorde vragen over fast radio bursts. Zoals: waar komen ze precies vandaan? Komen ze maar een keer voor of herhalen ze zich? Hopelijk kan een aankomend radiotelescoopproject daar meer duidelijkheid over scheppen.
Het Square Kilometre Array (SKA)-project is een internationale poging om ’s werelds grootste radiotelescoop te bouwen, met uiteindelijk meer dan een vierkante kilometer verzamelgebied. De telescoop zal dus een veel groter deel van de lucht bedekken, waardoor radio-uitbarstingen sneller kunnen worden ontdekt. We wachten geduldig af.
Bronnen: Astronomer’s Telegram, FRB Catalogue (Petroff et al., 2016), via Phys.org, New Atlas, ScienceAlert
Beeld: Getty Images
Lees ook:
Ben je geïnteresseerd in de wereld van wetenschap & technologie en wil je hier graag meer over lezen? Bestel dan hier ons nieuwste nummer. Abonnee worden? Dat kan hier!